گیاه مهاجم آزولا

گیاه آزولا نوعی سرخس غیر بومی می باشد که در سال 1360 توسط سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران به منظور تهیه خوراک دام و همچنین تقویت مزارع برنج شمال ایران از کشور فیلیپین وارد شد ولی هم اکنون به  دلیل نداشتن دشمن طبیعی و شرایط خوب زیستی به صورت یک گیاه مهاجم و مرگ آور در تالاب ها و مزارع شمال کشور تبدیل شده تا جایی که آن را شیطان سبز و بمب خطرناك زیستی نامیده اند.
از نظر سیستماتیک گیاهی به طور کلی در ایران 5 گونه سرخس آبزی وجود دارند که عبارتند از 
Azolla filiculoides 
Marsilea quadrifolia 
Salvinia natans 
Thelypteris limbosperma 
Thelypteris palustris 

از میان گونه های فوق دو گونه Azolla filiculoides   و Salvinia natans   به صورت شناور در آب رشد می کنند و قابلیت آن را دارند که در شرایط مساعد تمامی سطح یک آبگیر یا تالاب را بپوشانند. تولید مثل این گیاه نیز به صورت غیر جنسی و از طریق سبزینه انجام می گیرد . سرعت تکثیر آن بسیار بالا بوده و یک توده کوچک آن در عرض 4 تا 5 روز می تواند دو برابر شود . ابزار و ادوات کشاورزی، دام، انسان و غیره نیز در انتشار آن نقش مستقیم دارند .
در سال 1360 چند تن از محققان کشور طی یک كنفرانس علمی در کشور فیلیپین متوجه مي شوند كه در آن كشور، از اين گیاه، به عنوان يك غذاي مناسب و با ارزش غذايي بالا براي تغذيه دام ها استفاده مي شود.  همچنین تحقیقات بیشتر نشان دارد که این گیاه خاصیت تثبیت نیتروژن هوا را دارد و می توان از آن به جای کود ازته در شالیزارها استفاده کرد.
 همين كافي بود تا استفاده از اين گیاه در دستور كار مسئولین وقت قرار گیرد و پشتیبانی شدیدی نیز از ورود این گیاه به عمل آمد و این گیاه توانست به دلیل قدرت سازگاری فوق العاده خود و شرایط مناسب در مدتی کوتاه كل خطه شمالي كشور را از گيلان تا مازندران و گلستان در بر گرفته و به صورت تهدیدی بسیار جدی برای اكوسيستم شمال كشور  در آید.
 آزولا ، بمجرد ثابت شدن در يك مكان ، شروع به تكثير مي كند و ظرف مدت كوتاهي ، تمام سطح آب را مي پوشاند، به طوري كه هيچ روزنه اي براي ورود نور خورشيد به درون آب، وجود نخواهد داشت. ريشه هاي معلق این گیاه، تمام و يا اكثر املاح آب را جذب و صرف رشد و تكثير خود مي كند. طبيعي است، وقتي نور به درون آب نفوذ نكند و مواد مغذي هم كه نباشد ( يا كم باشد ) از رشد گياهان و حیوانات آبزي ديگر جلوگیری خواهد کرد.
با توقف و يا كند شدن رشد اين آبزيان مفيد، در داخل آب اكسيژن توليد نخواهد شد و به همين دليل جانوران آبزي مثل ماهي ها و موجودات ذره بيني قادر به رشد و تكثير نبوده و سير نابودي را در پيش مي گيرند. در عوض سيستم هاي غير هوازي شروع به فعاليت كرده و مرداب يا بركه را تدريجا به سياه چاله هايي بد بو و غير قابل زيست، تبديل مي كنند.
 جلبك آزولا داراي خصوصياتي منحصر به فرد بوده ، به طوري كه توانايي سازگاري آن با محيط بسيار اعجاب آور است و به راحتي و با سرعت زياد با هر محيطي مانوس مي شود. ريشه هاي آويزان و معلق در آب اين گياه ، به راحتي اين امكان را به آن مي دهد كه تغيير مكان داده و با جريان آب به سهولت جابه جا شود و يكي از علل پراكندگي سريع آن نيز همين موضوع است.
 از طرف ديگر موقعي كه مرداب ها خالي از موجودات آبزي شود، ديگر مكان مناسبي براي پرندگان مهاجر نخواهد بود با اين وصف ، به همين سادگي اكوسيستم منظم چندين هزار ساله موجود به هم ريخته مي شود و رو به نابودي خواهد رفت. ما هم در حال نظاره و تماشاييم!!! رسم عرفي ، علمي و حتي قانوني همه كشورها در ورود يك گونه جديد گياهي يا جانوري و... بر اين است كه بدوا" تحقيقات گسترده اي را به اجرا درمي آورند و مزايا و معايب آن را مورد بررسي قرار مي دهند و اين كار، گاهي مستلزم سال ها تحقيقات است. ولي بر اساس همين گزارش مطروح شده و ديگر مستندات ، اقدامي به اين مهمي كه مي تواند در اكوسيستم و محيط زيست طبيعي و انساني ، آن همه تاثيرهاي عجيب را داشته باشد 

جلبک آزولا یکی از گونه های گیاهی وارداتی است که در دهه اخیر تمام و یا اکثر مردابها و شالیزارها و برکه های شمالی را به سلطه خود در آورده است . در مدت زمان بسیار کمی از طریق کانالهای آبیاری، رودخانهها، گسترش پیدا میکند. به طوریکه یک توده کوچک آزولا در عرض3 روز به دو برابر افزایش پیدا میکند . 
حتماً کسانی که در تابستان به شمال ایران مسافرت نموده اند وسری به این مناطق زده اند فرشی زیبایی را مشاهده می کنند سبزرنگ که اکوسیستم شمال را تحت اثر سوء قرارداده است . 
آزولادراواخر سال 1363متناسب سازگاری با مناطق شالیکاری باهدف تولید کود ازته به صورت طبیعی برای مناطق برنج خیز از کشور فیلیپین وارد ایران شده است.اما پس از مدت کوتاهی همه متوجه مشکلی بزرگتر شدند که گریبان این مناطق را گرفته. این سرخس، ظرف مدتی کوتاه از طریق کانال های آبیاری و رودخانه در محدوده ای وسیع پراکنده شده و به تمام آب های سطحی شمال کشور به خصوص گیلان ، مازندران وگلستان راه پیدا کرد. این گیاه با برگ های ریز و رشدسریع، سطح آبها را می پوشاند و مانع رسیدن نور خورشید و اکسیژن به درون آب می شود. علاوه بر این با مصرف اکسیژن و مواد غذایی و بالا بردن اسیدیته آب، این زیستگاه ها را تضعیف کرده تا جایی که رفته رفته تنوع گیاهی و جانوری زیستگاه به نابودی کشیده می شود. وبه خاطرنداشتن دشمن طبیعی و شرایط خوب زیستی به یک گیاه مهاجم و مرگآور تبدیل شد. 
جلبک آزولا دارای خصوصیاتی منحصر بفرد بوده ، بطوریکه توانائی سازگاری آن با محیط بسیار اعجاب آور است و براحتی و با سرعت زیاد با هر محیطی مانوس میشود. ریشه های آویزان و معلق در آب این گیاه ، براحتی این امکان را بآن میدهد که تغییر مکان داده و با جریان آب بسهولت جابجا گردد و یکی از علل پراکندگی سریع آن نیز همین موضوع است 
آزولا ، بمجرد ثابت شدن در یک مکان ، شروع به تکثیر میکند و ظرف مدت کوتاهی ، تمام سطح آب را می پوشاند، بطوریکه هیچ روزنه ای برای ورود نور خورشید به درون آب، وجود نخواهد داشت. ریشه های معلق جلبک ، تمام و یا اکثر املاح آب را جذب و صرف رشد و تکثیر خود میکند. طبیعی است ، وقتی نور بدرون آب نفوذ نکند و مواد مغذی هم که نباشد ( یا کم باشد ) دیگر از رشد گیاهان آبزی دیگر و همچنین دیگر آبزیان مثل فیتوپلانگتونها و... خبری نیست . با توقف و یا کند شدن رشد این آبزیان مفید ، در داخل آب اکسیژن تولید نخواهد شد و بهمین دلیل جانوران آبزی مثل ماهیها و موجودات ذره بینی قادر به رشد و تکثیر نبوده و سیر نابودی را در پیش میگیرند. در عوض سیستمهای غیر هوازی شروع به فعالیت کرده و مرداب یا برکه را تدریجا به سیاهچاله هائی بد بو و غیر قابل زیست ، تبدیل میکند.از آنطرف هم موقعی که مردابها خالی از موجودات آبزی گردند، دیگر مکان مناسبی برای پرندگان مهاجر نخواهد بود . 
با این وصف ، بهمین سادگی اکوسیستم منظم چندین هزار ساله موجود بهم ریخته و رو به نابودی خواهد رفت و ما هم در حال نظاره و تماشا نشسته ایم. 
این جلبک در شالیزارها هم بعنوان یک رقیب جدی برنج در استفاده از املاح معدنی و مواد مغذی آب ، قرار گرفته و از رشد مناسب برنج جلوگیری کرده و قطعاً در صورت صحت این امر ، هزینه کشت برنج را بخاطر استفاده بیشتری که باید از کود شیمیائی بشود، بالا میبرد. علاوه بر آنکه روند افزایشی استفاده از کود شیمیائی در طولانی مدت هزینه های سرمایه ای فوق العاده ای را بر مهمترین منبع حیات بشر یعنی خاک ، تحمیل میکند که اصلا جبران پذیر نمیباشد. 
کارشناسان شیلات معتقدند رشد شناور و سرطانی آزولا در سطح تالابها مردابها وشالیزارهای شمال باعث شده است تا اکثر گیاهان بومی منطقه به دلیل خفگی نابود شوند و نفس زندگی این اکوسیستم چندین هزار ساله به شماره افتد. هر چه هست آزولا زیستگاههای آبی شمال کشور به خصوص گیلان ومازندران را شدیدا تحت فشار قرارداده است و اگر روند رشد این گیاه به همین صورت ادامه یابد معلوم نیست بر سر این اکوسیستم منحصر به فرد جهانی چه خواهد آمد. 
گياه آزولا را كه موجب ثبت ازت مي شود و براي تحقيقات به مراكز پژوهشي آورده شده بود از طريق مختلف به تالاب وارد شد و از آنجايي كه شرايط براي رشد و تكثير اين گياه مهيا بود به سرعت شروع به گسترش كرد اگر چه بارش برف هاي سنگين در سال هاي اخير رشد اين گياه را به حالت سكون برد اما از آنجايي كه اين گياه به صورت جنسي و غير جنسي تكثير پيدا مي كند حضور خود را در منطقه حفظ كرده است و اينگونه مهاجم باعث از بين رفتن گونه هاي گياهي ارزشمند بومي شده است.
معرفي اين گياه به آبگيرها و تالابهاي ساير استانها آن ها را دچار سرنوشت تالاب انزلي خواهد كرد. براي كنترل گياهان از سه روش شيميايي، فيزيكي و بيولوژيك استفاده مي شود و از آنجايي كه در اكوسيستم هاي آب از روشهاي شيميايي و بيولوژيك نمي توان استفاده كرد چون بر ساير گياهان و آبزيان تاثير مستقيم خواهد گذاشت و تنها راه مقابله و كنترل آن روش فيزيكي است و آن هم به صورت مكانيكي كه با توجه به عمق كم تالاب انزلي تاكنون دستگاهي كه بتواند آن را جمع آوري كند در دسترس نيست. 
امروزه ما گیاه آزولا ( Azolla ) را بیشتر به عنوان یکی از مهمترین علف های هرز گیاه برنج می دانیم که در اکثر شالیزار های شمال وجود دارد . گیاه وارداتی آزولا را می توانیم به صورت شناور در آب استخرها ، آبهای راکد ، آبگیرها ، کانال ها ی آبیاری نیز ببینیم . گیاه آزولا یک گونه وارداتی جدید است که با گذشت نزدیک به پانزده سال از ورودش به ایران توانسته به سرعت در این اکوسیستم جدید جای خود را باز کرده و پراکنده شود . در این نوشتار سعی بر این است که بیشتر با این گیاه و مضررات و فواید آن آشنا شویم .  
گیاهشناسی :
این گیاه از خانواده Salviniaceae می باشد . ساقه های آن به صورت ریزوم های منشعب شناور  می باشد ، برگهای آن کوچک که به صورت متناوب بر روی هم قرار دارند . ریشه نیز به صورت معلق در آب به طول 2 تا 5 سانتی متر می باشد . بخش رویی برگ سبز یا صورتی ، گوشتی و کلروفیلی بوده و قسمت زیرین نازک و بدون کلروفیل با بافت های اسفنجی سفید رنگ است . پیدایش سرخس آبزی آزولا تقریبا ً به2 میلیون سال پیش بر می گردد و در طول این مدت دچار تغییرات بسیاری شده و گونه های زیادی از آن از بین رفته اند و امروزه فقط 6 گونه از آن در جهان باقی مانده اند . 
تولید مثل این گیاه نیز به صورت غیر جنسی و از طریق سبزینه انجام می گیرد . سرعت تکثیر آن بسیار بالا بوده و یک توده کوچک آن در عرض 4 تا 5 روز می تواند دو برابر شود . ابزار و ادوات کشاورزی ، دام ، انسان و ... نیز در انتشار آن نقش مستقیم دارند .
مضررات :
سرخس آزولا دارای خصوصیات منحصر به فردی بوده و تا کنون توانسته به راحتی خود را با اکوسیستم های میزبان خود سازگار کند و به سرعت در آن اکوسیستم ها گسترش یابد . آزولا به مجرد ثابت شدن در یک مکان تکثیر شده و تمام سطح آب را می پوشاند و آسیب هایی را به اکوسیستم میزبان خود وارد می کند که چند نمونه آن به قرار زیر است :
ـ در زراعت برنج در مصرف تمام مواد لازم برای رشد و نمو با برنج رقابت می کند .
ـ در زمان نشاکاری با کاهش تبادلات هوایی باعث خفگی در نشاء می شود.
ـ با پوشانیدن تمام سطح آب مانع از ورود نور خورشید به درون آب می شود .
ـ با جلوگیری از ورود انرژی خورشید باعث کاهش درجه حرارت آب می شود .
ـ تمام و یا اکثر املاح موجود در آب را جذب و صرف رشد و تکثیر خود می کند .
ـ با انجام فرایند های حیاتی خود اکسیژن موجود در آب را کاهش می دهد .
ـ باعث کاهش بسیار زیاد مواد غذایی معلق در آب می شود .
ـ پوشش یکپارچه آزولا درجه سمیت و اسیدیته آب را افزایش می دهد .
با توجه به موارد ذکر شده و مضرراتی دیگر در مجموع آزولا باعث کاهش عملکرد برنج در شالیزارها ، مرگ ماهیان و سایر ارگانیسم های موجود در آب می شود و در بلند مدت سیستم های غیر هوازی شروع به فعالیت کرده و تالاب ، مرداب و برکه را تدریجاً به سیاهچاله ای بد بو و غیر قابل زیست تبدیل می کنند .
فواید :
در صورتی که این سرخس به درستی مدیریت شود ، می توان از فواید آن استفاده های زیادی نمود. که امروزه در بسیاری از کشور های دنیا از این گیاه به ظاهر مخرب در زمینه های گوناگون بهره های زیادی می برند . از جمله کاربردهای مفید آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
ـ در تحقیقات انجام شده کشت توام برنج و آزولا با افزایش 50 درصدی عملکرد برنج همراه بود .
ـ از این گیاه در شالیزار ها پس از برداشت محصول می توان به عنوان کود سبز بهره برد .
ـ به عنوان یک عامل بیولوژیک برای کنترل علف های هرز برنج می باشد ، به این صورت که با ایجاد پوشش سبز در سطح آب از رویش علف های هرز در داخل کرت جلوگیری می کند .بررسی های انجام شده در هندوستان نشان می دهد که استفاده از آزولا پیناتا ( Azolla pinata ) پس از نشاکاری میزان علف های هرز را تا حدود نصف کاهش می دهد .
ـ از طریق همزیستی با جلبکی به نام آنابینا آزولی ( Anabaena azolli ) تثبیت کننده ازت می باشد .
ـ سرشار از پروتئین می باشد به طوری که حدود 24 % از ماده خشک آن پروتئین است .
ـ امروزه آزولا در بسیاری از نقاط جهان به عنوان سبزی تازه در کنار غذا مورد استفاده انسان قرار می گیرد .
ـ به عنوان علوفه ای بسیار مقوی مورد استفاده گاوهای شیری و گوشتی ، گوسفندان ، مرغ های تخمگذار و مرغ های گوشتی قرار می گیرد .
ـ می توان پرورش ماهی و اردک را توام با پرورش آزولا انجام داد که به عنوان منبع تغذیه آنها مورد استفاده قرار می گیرد .
درنهایت با توجه به مطالب ذکر شده می توان به این نتیجه رسید که در صورت مدیریت صحیح و استفاده مناسب و کنترل به اندازه این سرخس آبزی نه تنها به راحتی می توان جلوی آسیب های آن را گرفت از سوی دیگر می توان از فواید بسیار زیاد آن بهره برد و با کاهش هزینه ها و کم نمودن استفاده از سموم شیمیایی می توان نتیجه بسیار مطلوب تری را در افزایش عملکرد زراعی و دامی و کاهش زیان های ناشی از علف های هرز بدست آورد .
عملكرد آزولا در تصفيه پساب‌
درمان گياهي يكي از روش‌هاي طبيعي است كه امروزه به منظور رفع آلودگي از محيط‌هاي آلوده استفاده مي‌شود. از بين گياهاني كه براي گياه درماني استفاده مي‌شوند، گياه آزولا هرچند كه بومي ايران نيست، ولي به دليل رشد گسترده، بخصوص در محيط‌هاي آبي، قابل استفاده در رفع آلودگي از پساب است. ته‌رنگ باقي‌مانده از فرآيندهاي اوليه الي ثالثيه تصفيه پساب‌هاي نساجي و ساير صنايع مشابه معمولا در حد غلظت ppm و كمتر هستند كه هرچند در اين غلظت سمي نيز نباشند، از نظر كارشناسي روي استفاده‌كنندگان از آب خروجي از سيستم پساب اثر منفي دارند. بر همين اساس و به منظور حذف آلودگي ناشي از رنگزاهاي آلي، در اين اختراع از گياه آزولا، جهت رنگبري از پساب حاوي رنگزاي اسيدي استفاده شده ‌است. عملكرد آزولا براي حذف اين رنگزا در غلظت‌هاي مختلف از 51‌ppm  الي 57‌ppm  تحت شرايط وجود نور و تاريكي مورد بررسي قرار گرفت. همچنين تاثير افزودن پاره‌اي نمك‌هاي مغذي بر اين فرآيند تحقيق شد. نتايج نشان‌دهنده توانايي بيشتر گياه در شرايط وجود نور نسبت به تاريكي به ‌منظور حذف بيشتر و سريع‌تر آلاينده‌ها بود. همچنين وجود نمك‌هاي مغذي به طور محدود بر افزايش ميزان و سرعت حذف آلاينده موثر بود كه مجموعه نتايج، منجر به دستاورد ويژه‌اي در زمينه حذف مواد آلي رنگزاي موجود در پساب‌هاي نساجي توسط گياه آزولا شد كه كارشناسان پژوهشكده صنايع رنگ معتقدند بزودي استفاده از اين روش‌ها در صنعت توسعه مي‌يابد.چگونه از آزولا استفاده شد؟
ريشه واژه آزولا كلمه اي است يوناني به معني «در خشكي مردن». موطن اصلي اين سرخس را آمريكاي شمالي مي دانند. اين سرخس براي نخستين بار در سال ۱۷۸۳ ميلادي توسط لامارك شناسايي شد و تاكنون هفت گونه از اين گياه به ثبت رسيده كه در آسيا، آمريكا، اروپا، آفريقا و استراليا گسترش پيدا كرده اند.

همچنين قابل ذكر است كه آزولا در بسياري از كشورهاي جهان به عنوان غذاي دام و طيور مصرف مي شود. آزولا داراي ويتامين ب، كاروتن آو ب و پرو ويتامين آ است و تغذيه آن هيچگونه ناراحتي گوارشي براي انسان ايجاد نمي كند.    هم اكنون در بسياري از رستوران هاي چين و هند، آزولا به صورت سبزي تازه، سالاد، املت آزولا و ... مصرف مي شود. آزولا گياهي است سرشار از پروتئين به طوري كه تا حدود 24 درصد از ماده خشك آن را پروتئين تشكيل مي دهد.     به منظور انجام تحقيقات كشاورزي گياه سرشار از پروتئين آزولا توسط سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي از كشور فيليپين وارد ايران شد.  مطالعات اوليه بر روي اين گياه نيز از تيرماه سال 1365 در ايستگاه هاي برنج رشت، آمل و تنكابن آغاز گرديد كه نتايج جالبي را نيز دربرداشت. طبق گزارش عملكرد محصول برنج در كشت توأم با آزولا نسبت به شاهد، 1447 كيلوگرم در هكتار از خود افزايش نشان داده است. اين روند جانشين شدن آزولا به جاي  60 كيلوگرم كود ازته در هكتار است.
تكثیر و گسترش گیاه غیربومی «آزولا» در آبگیرها و مزارع شالیزاری شمال كشور همچنان ادامه دارد. گفته می شود كه سرخس آزولا در اواسط دهه 1360 از یكی از كشورهای جنوب شرقی آسیا به عنوان گیاه جاذب ازت هوا برای غنی سازی شالیزارها و اجرای طرح های مطالعاتی وارد كشور شد. «آزولا» در كشورهایی همچون چین، ویتنام و فیلیپین علاوه بر غنی سازی مزارع برنج به عنوان كودسبز، برای خوراك دام و طیور حتی درمواردی به عنوان خوراك انسانی مورد استفاده قرار می گیرد. اما این گیاه، در سال 1367 در اكثر مانداب های شمال كشور از جمله تالاب انزلی منتشر شد. در توجیه استفاده از آزولا در ایران استدلال می شد كه به دلیل رابطه همزیستی آن با جلبك خاصی به نام آنابینا آزولی می تواند منجر به تولید ازت فراوان و كاهش مصرف كودهای ازته در خاك شود. به گفته برخی ازكارشناسان منبع اصلی تأمین كود ازته در زراعت برنج ، اوره است كه به علت شرایط غرقابی مصرف كود اوره در زراعت برنج، ۴۰ تا ۶۰ درصد تلفات را به دنبال دارد و بررسی ها نشان می دهد كه حضور آزولا در اراضی برنجكاری می تواند سبب صرفه جویی قابل توجهی در مصرف اوره شود. به گفته آنان با توجه به این كه قسمتی از تلفات كود اوره به صورت گازهای سمی  وارد جو می شود، كشت آزولا می تواند مصرف اوره را تا 100 كیلوگرم در هكتار كاهش دهد. بر اساس استدلال های یاد شده با تكثیر و گسترش گیاه آزولا در مزرعه می توان تا حد زیادی از تلفات ازت، فسفر، پتاس، كلسیم، گوگرد، آهن، منیزیم، روی، منگنز، كبالت و مس جلوگیری كرد. ضمن این كه پوشش ضخیم آزولا علاوه بركنترل علف های هرز می تواند، به عنوان كودسبز در جایی كه كودهای سبز دیگر نمی توانند رشد كنند، كشت شود. 
براساس مستندات موجود این گیاه پس از ۵ سال از تاریخ 1367 به نحو خطرناكی سطح تالاب انزلی را پوشاند و دامنه آن به قدری گسترش یافت كه از سال 77 به عنوان یك بحران زیست محیطی در استان گیلان مطرح شد. اما وجود و مشكل آزولا كه در گذشته به تالاب انزلی ختم می شد اكنون فراتر از محیط آبی این تالاب در سطح وسیعی از تالاب ها و محیط های آبی استان های گیلان و مازندران پراكنده شده است. برخی از كارشناسان این گیاه را بدترین گونه غیربومی می دانند كه بدون مطالعه همه جانبه آثار آن وارد شمال كشور شد و هم اكنون به یك معضل بزرگ خصوصا برای طبیعت گیلان تبدیل شده است. اما رشد انفجاری این گیاه غیربومی در محیط های آبی استان گیلان بویژه در سواحل لب شور دریای خزر در مقایسه با موطن اصلی اش تعجب محققان و كارشناسان را برانگیخته است. این گیاه دارای ریشه های چند میلیمتری است كه در سطح آب و مناطق مرطوب به طورسریع رشد می كند و جوانه ها بر روی گیاهان قدیمی تر می روید و با پوساندن گیاهان زیرین از آنها به عنوان منبع غذایی استفاده می كند. گیاه آزولا كه از طریق (اسپوروكارپ) و سبزینه تكثیر می یابد، در صورت فراهم بودن شرایط می تواند وزن خود را در مدت ۲ تا ۳ روز به ۲ برابر برساند. ضمن آنكه آزولا به راحتی بوسیله جریان های آب و پرندگان و وسایل نقلیه جابجا می شود و در مدت كوتاهی منطقه وسیعی را فرا می گیرد. 
براساس شواهد موجود در حال حاضر این گیاه بسیاری از گونه های گیاهی آبزی با ارزش شناور و غوطه ور مانند گیاه عدسك آبی تالاب انزلی، گیاه اسپیرودلا و لاله تالابی محیط های آبی گیلان و مازندران را مورد تهاجم قرار داده است. این گیاه مزاحم، همچنین با مفروش كردن سطح آب های راكد در محیط های تالابی همانند تالاب انزلی مهاجرت و ورود پرندگان را نیز با اختلال مواجه كرده است. علاوه بر آثار مخرب آزولا بر تالاب ها، بسیاری از شالیكاران برخلاف انتظار این گیاه را یك مشكل برای شالیزارهای خود می دانند. یك كشاورز در این باره می گوید: با وجود این كه برخی بر مفید بودن گیاه آزولا در مزارع شالیزاری تأكید دارند ولی این گیاه مانع رسیدن اكسیژن كافی به ساقه برنج شده و برای آن نیز مشكل ایجاد می كند. در همین حال بسیاری از كارشناسان و مدیران بخش های كشاورزی بر استفاده مفید این گیاه بخصوص برای غذای دام و طیور اصرار دارند. 
برخی از كارشناسان معتقدند: گیاه آبزی آزولا می تواند به یك خوراك عمده و پرفایده برای دام، طیور و آبزیان تبدیل شود. به گفته آنان ذرت سیلو شده ۶ درصد پروتئین دارد درحالی كه پروتئین سیلو شده آزولا 12 درصد است ضمن این كه سیلوی آزولا را می توان به صورت فشرده و بی هوازی با تركیبی از سبوس برنج و ملاس چغندر تهیه كرد و در دسترس دامداران قرار داد. 
به گفته آنان تركیبات غذایی گیاه آزولای سبز، 16 درصد پروتئین خام، 1/1 درصد كلسیم و 24 درصد فسفر است. اما برخی از محققان به دلیل جذب بسیار بالای مواد سمی و فلزات سنگین از سوی آزولا، هر گونه استفاده از این گیاه را بدون مطالعه آن خطرناك ارزیابی می كنند. 
رئیس گروه محیط زیست دانشكده منابع طبیعی دانشگاه گیلان در این باره به ایرنا گفت: استفاده از این گیاه برای غذای دام قبل از هر گونه مطالعه و بررسی به دلیل جذب مواد سمی از سوی آن، بسیار خطرناك است. كریم ثابت رفتار به عنوان محقق و تالاب شناس، مطالعات جامعی در تالاب انزلی و درباره گیاه آزولا انجام داده است. وی می گوید: این گیاه شناور با ایجاد رقابت غذایی در تالاب ها برای گیاهان بومی شناور و غوطه ور تالاب ها مزاحمت ایجاد كرده و حیات این گیاهان را بطور جدی با خطر مواجه ساخته است. وی افزاید: این گیاه غیربومی عوامل زنده و غیرزنده اكوسیستم آبی تالاب ها و آبگیرهای شمال كشور را تهدید می كند. 
ثابت رفتار عنوان می كند: این گیاه برخلاف زادگاه اصلی اش در جنوب شرقی آسیا در شمال كشور از نظر بیولوژی و زیستی بسیار مقاوم شده است. وی همچنین با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای استفاده از گیاه آزولا برای مصارف دامی و طیور می گوید: ابتدا باید اثرات سمی این گیاه بررسی و سپس نسبت به جمع آوری آن از سوی دستگاه های مخصوص به عنوان كود گیاهی و یا مصرف غذایی برای دام، ماهیان و گیاهان اقدام كرد. وی استفاده از گیاه آزولا در محیط های آبی مانند تالاب انزلی به دلیل جذب سموم در بافت این گیاه برای خوراك دام و طیور خطرناك می داند. این محقق درهمین حال این نكته را متذكر شد كه اگر محیط های آبی كه آزولا در آنجا رشد می كند، آلوده به فلزات سنگین نباشد، جمع آوری این گیاه برای مصارف كشاورزی و دامی رویكرد مناسبی است. به عقیده وی ایجاد انگیزه مناسب اقتصادی درباره جمع آوری این گیاه می تواند جهت تداوم استفاده و حذف بیشتر این گیاه از قلمروهای آبی مفید باشد. وی همچنین آزولا را در حال حاضر به عنوان یك معضل بزرگ محیط زیست گیلان توصیف می كند: این گیاه هم اكنون از كنترل خارج شده و هرگونه اقدامی برای این گیاه مستلزم هزینه بالایی است. این استاد دانشگاه می گوید: نسبت به خطر این گونه تهاجمی غیربومی در اوایل دهه ۷۰ هشدار لازم از سوی كارشناسان داده شده بود ولی كسی به این هشدارها توجه نكرد. وی سرعت رشد آزولا را در محیط های آبی تصاعدی دانسته وعنوان می كند: این گیاه از جمله گیاهانی است كه با رشد غیرعادی در محیط های آبی گیلان حیات دیگر گونه های بومی آبزی را به خطر انداخته است. آزولا بیشترین مشكل را برای تالاب بین المللی انزلی ایجاد كرده است كه این تالاب با دارا بودن زنجیره غذایی مناسب یك اكوسیستم غنی محسوب می شود. از سوی دیگر به گفته مدیر روابط عمومی اداره كل حفاظت محیط زیست استان گیلان، گیاه آزولا همچنان به عنوان یك معضل زیست محیطی در استان گیلان مطرح است. محمود فرج پورمعتقداست: اقداماتی برای استفاده از این گیاه به منظور تهیه خوراك دام و طیورانجام شده است ولی كاراساسی زمانی است كه نسبت به جمع آوری این گیاه با وسایل مكانیكی اقدام شود. وی نیاز به سرمایه گذاری بخش خصوصی و وارد كردن دستگاه های مجهز مكنده برای جمع آوری این گیاه و عمل آوری آن به منظور استفاده طیور و دام را یك راه حل برای معضل آزولا می داند. 
گفتنی است هم اینك از گیاه آزولا در حاشیه تالاب انزلی البته در حد محدود برای خوراك دام و طیور استفاده می شود ضمن این كه جهاد كشاورزی استان گیلان نیز برخی دوره های آموزشی در این خصوص راه اندازی كرده است. به هر حال آنچه در این خصوص می توان گفت این است كه در صورت بررسی دقیق علمی و برنامه ریزی درست، گیاه آزولا از یك تهدید می توان به عنوان یك فرصت مبدل كرد.

این گیاه دارای مزاایایی همچون تامین ازت آب – اصلاح خاک و ذخیره سازی پتاسیم – جلوگیری از رشد علف هرز و بهبود کیفیت اب می باشد.
از معایب این گیاه:
امروزه این گیاه سراسر تالاب را فراگرفته است و مانع نفوذ نور به داخل آب می شود و بدین ترتیب در داخل آب عمل فتوسنتز صورت نمی گیرد .اکسیژن آب از بین می رود و عرصه برای ماهیان وپرندگان تنگ می شود و در نهایت باعث تخریب تالاب می شود .آزولا به شوری آب حساس است و در آب دریا از بین می رود.
-------------------  
گياه آزولا كه سال‌هاست به عنوان معضل در تالاب انزلي و شاليزارهاي شمال ايران شناخته مي‌شود با تلاش محققان كشور پس از تركيب با كاه برنج با عنوان «آزول كمپوست» تبديل به كود گياهي شد.
اين رشد بي‌رويه شاليزارها و تالاب‌هاي مهم منطقه به‌ويژه تالاب انزلي را تهديد مي‌كند بطوري كه سازمان محيط زيست منطقه براي از بين بردن اين معضل تلاش مي‌كند. اين در حالي است كه با طرح تبديل گياه آزولا به كود گياهي مي‌توان به صورت مفيد از اين گياه استفاده كرد.
در سال حداقل 230 هزار تن كاه برنج در مزارع گيلان برجاي مي‌ماند كه به دليل مكانيزه‌شدن مزارع اين كاه‌ها در مزارع يا سوزانده مي‌شوند كه موجب آلودگي هوا شده و يا در هنگام كشت برنج روي زمين برجاي مي‌مانند كه با انباشته شدن و بارندگي شيرابه‌اي از كاه برنج توليد مي‌شود. مجري اين طرح گفت: با تركيب كاه برنج و آزولا با ميكروارگانيزم‌هاي بومي‌ خاك منطقه كمپوستي توليد مي‌شود كه از نظر عناصر غذايي و ماده آلي خاص شرايط بهتري را براي خاك ايجاد و آن را حاصلخيز مي‌كند.
حتما کساني که تابستان را در شمال ایران گذرانده اند و سری هم به تالاب انزلي زده اند، سطح آب تالاب را پوشيده از گونه ای سرخس ديده اند. اين نوع سرخس که نام آن آزولا (Azolla) ميباشد به ساده ترين شکل ممکن تالاب زيبای انزلي را به ورطه نابودی نابودي كشانده است.
اواخر سال1363 بود که مهماني ناخوانده طي طرحي با عنوان بررسي سازگاري ارقام آزولا با آب و هواي مناطق شاليكاري ايران وارد ايران شد. 3سال روي اين طرح تحقيق و بررسي انجام شد، اما اينكه چرا به اين اصل بديهي كه ورود يك گونه غيربومي ممكن است كل اكوسيستم را تحت تاثير سوء قرار دهد توجهي نشد، جاي شگفتي است. هر چه بود در سال 1366 در ايستگاه بررسي برنج رشت به كشت آزولا (Azolla) پرداختند.
فعاليت هاي زيستي آزولا مي تواند ازت لازم براي رشد برنج را تامين كند. در نتيجه ديگر نيازي به استفاده از كود ازته نيست، اين گياه ازت هوا را جذب مي كند. بنابراين در همان سال هاي اول آزولا توانست جايگزين نيمي از كودهاي ازته مصرفي توسط شاليكاران شود. اما ÷س از مدت کوتاهي همه متوجه مشکلي بزرگتر شدند که گريبان اين مناطق را گرفته بود. آزولا كه با شرايط شمال ايران کاملا هماهنگ بود به محض ورود به اين آب ها به شدت رو به تكثير گذاشت. يك توده آزولا در عرض کمتر از يک هفته به ۲ برابر افزايش پيدا مي كند. اين سرخس، ظرف مدتي كوتاه از طريق كانال هاي آبياري و رودخانه در محدوده اي وسيع پراكنده شده و به تمام آب هاي سطحي شمال كشور به خصوص گيلان راه پيدا كرد. اين گياه با برگ هاي ريز و رشدسريع، سطح آبها را مي پوشاند و مانع رسيدن نور خورشيد و اكسيژن به درون آب مي شود. علاوه بر اين با مصرف اكسيژن و مواد غذايي و بالا بردن اسيديته آب، اين زيستگاه ها را تضعيف كرده تا جايي كه رفته رفته تنوع گياهي و جانوري زيستگاه به نابودي كشيده مي شود.
ريشه كلمه آزولا يوناني است به معني «در خشكي مردن». وجه تسميه آن هم شايد به خاطر محل زندگي اين گياه باشد چرا كه آزولا وابسته به آب است و به طور كلي مرطوب پسند. اين گياه در همزيستي با جلبكي سبز- آبي به نام آنابينا توانايي جذب ازت مولكولي هوا را پيدا مي كند. زادگاه اوليه اين سرخس، آمريكاي شمالي است اما از فيليپين وارد ايران شده است.درست است كه امروز آزولا به عنوان يك آفت مشكلات بسيار زيادي به وجود آورده، اما بد نيست بدانيد كه قابليت ارايه ازت اين گياه به هر هكتار زمين روزانه ۲ تا ۴ كيلوگرم است، يعني معادل ۱۰ تا ۲۰ كيلوگرم سولفات آمونيوم (نوعي كود شيميايي).امروز دردنيا به سرخس آزولا به چشم يك علف هرز نگريسته نمي شود، بلكه آن را يك گياه مفيد و منبع غذايي به حساب مي آورند. به گفته يك كارشناس نظامي آمريكا يكي از دلايل شكست اين كشور در ويتنام كشت آزولا در مزارع برنج ويتنام بود. چون اين گياه با رشد سريع خود هم غذاي مردم ويتنام را فراهم مي آورد، هم غذاي دام و طيور آنها را. آزولا گياه سرشار از پروتئين و بتاكاروتن آن از هويج بيشتر است. بطور دقيق گياه آزولا مي‌تواند در 10 درصد جيره دان مرغ و 40 درصد علوفه گاوهاي شيري حضور داشته باشد و عده زيادی معتقدند نبايد با سمپاشي اين گياه را از بين برد و باید به فکر چاره ای ديگر بود.اما هر اكوسيستم حاصل تجربه ميليون ها سال عملكرد طبيعت است و چيده شدن اقلام تشكيل دهنده يك اكوسيستم در كنار يكديگر، حاصل آزمون و خطاهاي بسياري است كه در طول اين مدت نه چندان كوتاه انجام پذيرفته و زنجيره هايي را به وجود آورده كه تنيدن اين زنجيره درهم بر زيست بوم ثبات بخشيده است. آزولا گونه غيربومي بود كه از كشور فيليپين (Philippine) به ايران آورده شد؛ گونه اي غيرمتعارف كه اكوسيستم منطقه، هيچگونه آشنايي با آن نداشت. يك گونه وارداتي، بدون رقيب و شرايط زيستي بسيار مناسب. اين طور بود كه آزولا شتابان رو به تكثير گذاشت و هر روز گستره اي پهناورتر را تحت تسلط خود در آورد و گونه هاي ديگر زيستي را با رشد بي رويه اش تحت فشار قرار داده است. تمام آبراهه ها و تالاب ها، همه و همه در هجوم اين گياه رو به خفگي مي روند. نمونه واضح تر آن تالاب انزلي است كه امروز رفته رفته به مرداب تبديل مي شود. در كنار تمام دخل و تصرف هاي انساني هجوم آزولا هم مزيد بر علت شده است. سالانه بيش از يك ميليارد متر مكعب رسوب وارد تالاب انزلي مي شود. خاك مناطق حوضه آبريز اين تالاب به دليل از بين رفتن پوشش گياهي شسته شده و راهي تالاب مي شود. اين رسوبات مانع شكل گيري و حيات موجودات كف زي كه غذاي اصلي كپور ماهيانند مي شود. وجود انواع مواد مغذي همراه رسوبات، رشد بي رويه سرخس آزولا و جلبك ها، تالاب انزلي را به افسانه و رويايي شيرين بدل خواهد كرد. اكنون 90 درصد سطح تالاب انزلي از گياهان آبزي پوشيده شده و سالانه ميليون ها ماهي در اين تالاب تلف مي شوند. در حال حاضر بخش شرق و مياني تالاب ارزش شيلاتي خود را از دست داده است. بد نيست زودتر فكري به حال آزولا بكنيم. شايد ورود گونه اي كه بتواند به طور طبيعي رشد آزولا را كنترل كند البته به شرط آنكه خودش دوباره آفت نشود يا حتي جمع آوري مكانيكي اين گياه از سطح آب هاي شمال كشور بتواند كمكي به جلوگيري از خفگي زيستگاه هاي ارزشمند آبي مان بكند 
بديهي ترين مسأله اين است كه بي تفاوتي در برخورد با اين موضوع عواقب زيست محيطي خطرناك و تأسف انگيزي را به دنبال خواهد داشت و آيندگان نسل ما را در عدم توجه به امانت داري از اين ميراثهاي كهن مقصر خواهند شمرد و اما در مرتبه بعدي جست وجوي راه حل مسأله حداقل سه روش را براي مقابله با آزولا در پيش روي ما قرار مي دهد. اولين راه مبارزه شيميايي است، البته بايد گفت در كالبد شكافي بيشتر موضوع زيان اين طريق را بيشتر از خطرات حمله آزولا به زيستبوم منطقه خواهيم يافت. دومين راه مبارزه به صورت بيولوژيكي پيشنهاد مي گردد. در اين روش با توسعه سرخس سالوينيا كه بومي كشورماست مي توان با آزولا رقابت ايجاد كرد و گسترش اين گياه را محدود نمود ولي بايد در نظر داشت كه اين شيوه يك روش دراز مدت است و در كوتاه مدت عملكردي نخواهد داشت و اما سومين راه مبارزه مكانيكي  است كه با استفاده از پمپ هاي مكنده و كمباين هاي مخصوص اقدام به جمع آوري آزولا از سطح آبها مي گردد.
امروزه در دنيا سرخس آزولا را به چشم يك علف هرز نگاه نمي كنند بلكه آن را يك گياه مفيد و منبع غذايي به حساب مي آورند. به گفته يك كارشناس نظامي آمريكا يكي از دلايل شكست اين كشور در ويتنام كشت آزولا در مزارع برنج ويتنام بود چون اين گياه با رشد سريع خود هم غذاي مردم ويتنام را فراهم مي آورد و هم غذاي دام و طيور آنها را. آزولا گياهي است سرشار از پروتئين به طوري كه تا حدود24% از ماده خشك آن را پروتئين تشكيل مي دهد. بتاكاراتن آن از هويج بيشتر بوده و املاح كم مصرف و پرمصرف به حد وفور در اين گياه يافت مي شود. تاكنون هيچ گونه مسموميتي در اثر تغذيه دام از اين گياه كه به صورت مخلوط با ساير گياهان علوفه اي مصرف مي شود گزارش نشده، استفاده از آزولا در كشورهاي آسياي جنوب شرقي سابقه باستاني دارد. سطح زير كشت آزولا در ويتنام بيش از 800000 هكتار و در چين 4/3 ميليون هكتار تخمين زده مي شود. البته در كشور ما نيز تحقيقات زيادي درباره بهره برداري از آزولا صورت گرفته كه كشت توأم آن با برنج را به عنوان نمونه مثال مي زنيم. عملكرد محصول برنج در اين آزمايش نسبت به شاهد ۶۷% از خود افزايش نشان داد. اين در حالي است كه آزولا از طريق كاهش تبادلات گازي، كاهش نفوذ نور خورشيد و دماي آب باعث پايين آمدن رشد علفهاي هرز مي شود به ترتيبي كه ۴۰ تا ۶۰ درصد از وزن خشك كل علفهاي هرز مزرعه را كم مي كند. آزولا به طور متوسط 3 كيلوگرم ازت در روز در هكتار تثبيت مي كند و همين امر باعث شده كه از آن به عنوان يك كود سبز بسيار خوب ياد كنند. همچنين از اين سرخس مي شود به عنوان غذاي دام و طيور استفاده كرد. مطالعات بر روي اين سرخس در كشور ما نشان داده كه جانشين كردن آزولا به ميزان يك سوم در جيره غذايي گاوهاي شيري باعث بالا رفتن مقدار شير و پروتئين هاي موجود در آن شده است و آن را جايگزين كنجاله تخم پنبه، جو و سبوس در كمپوستهاي غذايي مي كند و نيز آزولا را در غذاي فرموله شده مرغ، ماهي و ميگو مي توان به كار برد و به صورت زنده هم غذاي مناسبي براي ماهيهاي آمور، كپور و... است.
در نهايت به خاطر داشته باشيم كه اين گياه بومي كشور ما نيست و به همين لحاظ نمي توانيم تمامي اثرات ورود آن را در كشور پيش بيني كنيم. حال كه با رهاسازي به اشتباه اين گياه چهره تهاجمي اش را پديدار كرده ايم بر آن باشيم كه با بهره برداري درست از آن چهره آزولا را به گياهي مفيد و سودمند تبديل كنيم.