موزه مقدم گنجينه‌اي متنوع

موزه مقدم يكي از موزه‌هاي ناشناخته شهر تهران است كه در آن آثار بسيار ارزشمندي از دوره‌هاي مختلف تاريخي نگهداري مي‌شود. موزه مقدم يا درحقیقت خانه مقدم عمارتی بزرگ و مجلل و محل سكونت خاندان محمد تقی خان احتساب الملك از صاحب منصبان مشهور دربار قاجاریه بوده است. احتساب الملک دارای دو پسر به نام‌های حسن و محسن بود که براي ادامه تحصیل به اروپا رفتند. حسن در فعالیت‌های ادبی، سیاسی و اجتماعی حضور فعالی داشت و در جوانی فوت کرد. از او نمایشنامه بسیار معروف "جعفرخان از فرنگ برگشته" به جا مانده است. برادر کوچکتر، محسن، نيز پس از اتمام تحصیلات خود در رشته‌های نقاشی، تاریخ، هنر و باستان شناسی در سال 1315 (ه.ش) به وطن بازگشت و به همراه همسر فرانسوي خود "سَلما" كه در اصل يك بلغاري تبار مقيم فرانسه بوده در خانه پدری- محل کنونی موزه مقدم- ساکن گردیدند و در کنار فعالیت‌های علمی به گردآوری آثار و اشیاء تاریخی و فرهنگی پرداختند.
دکتر مقدم و همسرش بسیاری از آثار ارزشمند تاريخي مانند کاشی‌هاي قديمي، قطعات سنگی تراشیده شده، پارچه‌هاي دوره‌هاي مختلفي چون ساساني، آل‌بويه و صفويه ، چپق و قلیان‌، سفالینه، شیشه، تابلوهاي نقاشی، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی و ... را با ذوق و شوق فراوان جمع‌آوري كرده و با الهام از فضاهای سنتی ايراني به نحو چشمگیری در جای جای این عمارت قدیمی بازپیرایی نموده و به طرزی زیبا در اتاق¬ها و فضاهای عمارت قدیمی خاندان خود نصب و به نمایش ¬گذاردند. ايشان علاوه بر آثار تاريخي به جمع‌آوري کتاب‌هاي هنري هم علاقه فراواني داشتند و 2 هزار و 69 کتاب هنري از سراسر جهان جمع‌آوري و در کتابخانه خود قرار داده بودند. دکتر مقدم و همسرشان علاوه بر گردآوري آثار تاريخي ايراني، نسبت به جمع آوری صنایع دستی کشورهاي ديگر نیز علاقه مند بودند. ظروف و اشياي مختلفي از کشورهای چین، هند، پاكستان و ... نيز در ميان آثار ديگر مشهود هستند. برخی از صاحب نظران و خبرنگارانی كه در زمان حیات وی از خانه و مجموعه آثار و اشیاء او بازدید نموده-اند آن را در ردیف گرانبهاترین خانه¬های جهان بشمار آورده¬اند. 
مرحوم دكتر محسن مقدم در سال¬های پایانی زندگانی خود به خاطر علاقه وافری كه به دانشگاه تهران داشت و با هدف بهره¬مندی اساتید، دانشجویان و سایر علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ و هنر ایران، خانه پدری و مجموعه آثار و اشیاء نفیس خود را به طور كامل بنا بر سنت حسنه وقف به دانشگاه تهران واگذار نمود و پس از فوت دكتر محسن مقدم و همسر وی در اواخر دهه شصت خانه و اشیاء و آثار وابسته به آن در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت. 
خانه مقدم با مساحتی حدود 2117 مترمربع شامل سه حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است و هر حياط از قسمت‌هاي مختلفي تشكيل شده است. اتاق پذیرایی يا سالن گاهنگاری در ضلع جنوبي بنا، محل کار، فعالیت‌های علمی و پذیرایی از ميهمانان بوده است. در حال حاضر در اين قسمت توالی و تسلسلی از آثار تاریخی ایران به نمایش گذارده شده است. آثاری چون سفالینه‌ها، ابزارهای سنگی، مفرغینه‌ها شیشه‌ها، مهرها و اثر مهرها غيره که نشان دهنده فرهنگ‌های گوناگون و دوره‌های مختلف تاریخی هستند. 
حوضخانه اين بنا در دوره مظفری (1324-1313 ه.ق) همزمان با احداث خانه توسط احتساب الملک بنا شده است و تزئینات دیوارهای آن توسط دكتر محسن مقدم از کاشی و قطعات ظروف سفالین برگرفته از آثاری نفیس متعلق به سده‌های چهارم تا سیزدهم ه.ق است که سیر و تحول صنعت سفال و کاشی ایران را به نمایش می گذارد.
اتاق قاجار يا سالن زمستانی بنا با آثار ارزنده‌ای از دوران زندیه و قاجاریه چون طاقچه گچبری زندیه از اصفهان، شومینه‌ای از قصر فیروزه، کاخ «فیروزه خانم» سوگلی ناصرالدین شاه و... تزیین شده است و به همین دلیل آن را اتاق قاجار نامیده اند. در حال حاضر نیز آثاری از دوران قاجار و پهلوی در این اتاق به نمایش گذارده شده است.
ايوان‌هاي بسيار زيبايي نيز در ساختمان بنا مشهود هستند، يكي از آنها با نمای بیرونی به شکل دو سنتوری با گچبری ایرانی و بر روی چهار ستون با گچبری کرنتی بر پا شده است. این ایوان با دو رشته پلکان مارپیچ از حیاط قابل دسترسی است و هنوز شکل قدیم خود را حفظ نموده است. تزیینات این محل توسط دکتر مقدم و با استفاده از کاشی‌های کوباچه (چند رنگ) صفوی، آینه کاری زندیه و قاجار و کاشی‌های معرق و خشتی قاجار و پهلوی اول صورت گرفته است. ايوان ديگر با استفاده از کاشی‌های دوران زندیه و قاجار مزین شده است و در وسط آن حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه کار گذاشته شده است که آب از آن فوران کرده و از طریق یک جوی باریک به داخل استخر می‌ریزد. استخر مذکور که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی واقع شده است در سال 1335 ه.ش در جریان سفر زنده یاد دکتر مقدم به اسپانیا، از روی استخر و آب نماهای باغ الحمراء (باغی از دوران صدر اسلام اسپانیا) الگو برداری و با استفاده از حوض یاد شده و تعدادی فواره قدیمی اجرا گردید.
هزاران قطعه شيشه‌اي و فلزي و سفال پيش از تاريخ و پس از آن، هاون فلزی، چنگ افزار، سنجاق برنزی، عطردان های شیشه ای و ابزار شيشه‌اي مربوط به حجامت، کاسه های سفالی و ظروف مسی، پیکرک های گلی الحاقی با لعاب فیروزه‌ای و لاجوردی، انواع سنگ‌هاي زينتي و صنعتي چون سنگ آبسیدین (نوعی شیشه آتشفشانی)، عقیق، مالاکیت، لاجورد، فیروزه، چشم ببر، کوارتز، میکا، گرانیت، آزوریت، سرباره ( آنچه پس از استخراج فلز از سنگ معدن و دیگر مواد افزوده شده در فرایند ذوب بر جای می ماند)، کائولین، لیمونیت، افرا، گالن (سنگ معدن سرب)، تنها گوشه‌اي از گنج نهفته در موزه مقدم هستند. اين موزه ارزشمند واقع در خيابان امام‌خميني تهران در تاریخ ۱۳۷۹/۰۹/۲۰ با شماره ثبت ۲۹۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.