بهشهر با موقعیت خاص جغرافیایی خود یکی از متنوع ترین نقاط گردشگری شمال کشور است که در شرقي‌ترين نقطه استان مازندران واقع شده و خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله را در شمال خود و جنگلهای بی نظیر عباس آباد و سنگ‌نو را در جنوب خود می بیند. ناحيه بهشهر توسط شاه عباس اول رونق يافت و شهر زيبايي به نام "اشرف البلاد" را در اين ناحيه احداث نمود كه اقامتگاه اين شاه در مازندران شد. شاه عباس هرگاه به مازندران مي آمد اشرف البلاد را به ديگر نقاط آن ترجيح مي داد. اين شهر در اثر جنگهاي داخلي، حملات تركمن ها، افاغنه و سپاهيان زند صدمات فراوان ديد و به طور مكرر تخريب شد. سكنه اين شهر از اقوام مختلف ازجمله مهاجران گرجي، خانواده هاي طالشي و جمعي هم از تات ها تشكيل شده بودند. بهشهر امروزي، شهري زيبا و جذاب است كه آثار طبيعي و تاريخي فراوان دارد. كاخ صفي آباد، بنای تاریخی چشمه عمارت، باغ چهل‌ستون، غار 7000 ساله هوتو، آبشار سنگ نو، مناظر زیبای ارتفاعات زیارتکلا و کوه گچ چال از دیدنی های حومه بهشهر محسوب می شوند ولی بدون تردید معروفترین جلوه طبیعی و تاریخی بهشهر، مجموعه كم نظير تاریخی و طبيعي عباس آباد است.
پنج کیلومتری شرق بهشهر و در ابتدای جاده بهشهر به گرگان، یک مسیر فرعی 6 کیلومتری و پر پیچ و خم شما را به ارتفاعات پارک جنگلی و مجموعه تاریخی عباس آباد راهنمایی می کند. در طول این مسیر درختان کهنسال کاج و سرو که با نظم خاصی در کنار جاده کاشته شده اند، نشان از قدمت و اهمیت این مجموعه كه مهمترين باغ غيركويري كشور نيز شمرده مي شود، می دهند.
این مجموعه کم نظیر که گرداگرد یک دریاچه بسیار زیبا و در مساحتی بالغ بر 530 هکتار واقع شده را می توان از زیباترین مناطق گردشگری کشور نامید که ترکیبی دلنشین از طبیعت و تاریخ را به نمایش گذاشته است. مجموعه کامل این محوطه حدود 413 سال پیش در سال 978 هجری شمسی به دستور شاه عباس اول و با هنرمندی معماران و مهندسین زبده دوره صفوی به پایان رسید.
درياچه و سد تاريخي:
وسعت دریاچه که در اصل یک سد یا استخر تاریخی است، حدود 10 هكتار و عمق آن 10 متر است. اين سد و درياچه به منظور جمع آوري آبهاي زمستاني از اطراف و ذخيره آن جهت اراضي پايين دست ايجاد شده و در برج کنترل آب دريچه هايي در ارتفاع هاي گوناگون تعبيه شده که با کشيدن آنها آب براي دهکده هاي اطراف فرستاده مي‌شد. بناي سد از دوره صفويه در ميان دره ای عميق احداث گرديده است، ارتفاع بناي مذكور به صورت تقريبي 20 متر بوده و عرض تاج آن 10 متر و طول آن 70 متر مي باشد. مصالح عمده سازه مذكور، سنگ، آجر و ملاط ساروج است. سد داراي سه دريچه خروجي بوده و در پشت آن پشت بندی قرار دارد كه جهت تخليه آب مخزن استفاده مي‌شده است.
چهارتاقي غوطه ور:
در وسط درياچه، یک بنای چهارتاقی منحصربفرد قرار دارد که با معماری خاص و كم نظير خود از شگفتیهای این مجموعه محسوب می شود. این بنا با ارتفاع حدود 15 متر در فصول مختلف، با آبگيري سد و با بالا و پایین رفتن آب، به طور متناوب به زیر آب فرو رفته و نماهای متفاوتی دارد. در بالای این چهارتاقی نیز گیاهان متنوعی از جمله چند درخت، فرصت زادآوری پیدا کرده اند و جدای از آثار تخریبی که دارند، باعث زیبایی هر چه بیشتر آن شده اند. بنا به روايتي اين بنا که با مصالح آجر و ساروج در ميانه آب واقع شده در اصل پايه اي براي کاخي بوده که اکنون اثري از آن موجود نيست. اين کاخ با پل چوبي معلقي به محوطه شمالي متصل مي‌شده است. در بالاي چهارتاقي آثار فواره و حوضچه نيز ديده مي شود.
برج هاي دوگانه:
برج هاي ديده باني دوگانه كه در نزديكي درياچه و درب ورودي مجموعه واقع شده اند نيز توجه هر بازديدكننده اي را به خود جلب مي كنند. باور اصلي اين است كه اين برج ها بيشتر براي ديده باني اين منطقه ساخته شده اند ولي طبق آخرين پژوهش هاي باستان شناسي كه توسط انجمن ميراث فرهنگي مازندران صورت گفته، با توجه به پيشينه تاريخى و موقعيت دوبرج كه در اشراف و ديد هستند، نمى توان آنها را برجهاى نگهبانى عنوان كرد. اين برجهاى بلند كه ۱۷۵متر از هم فاصله دارند، هر كدام ۱۴متر ارتفاع، ۷/۵ متر قطر و محيط آنها ۲۳/۶۰ متر از كف است. با گمانه زنى كه در پاى برج انجام شده است، مسير پيچ عبور آب دقيقاً از زير دوبرج عبور مى‌كند و لوله هاى سفالى پيدا شده در داخل برج بيانگر عملكرد تخليه هواى ايجاد شده بر اثر قطع لحظه اى آب است، از طرفى، ساختار خود برجها نيز به گونه اى است كه به كار نگهبانى نمى آيد و هدف اصلي از ساخت آنها هنوز كاملا مشخص نشده است.
باغ مطبق و كاخ اصلي:
باغ مطبق و پلکانی به همراه سراي اصلي كاخ در قسمت شمالي درياچه واقع شده و حدود 30 متر از سطح آب ارتفاع دارد. اين مجموعه شامل چندین باغچه است که از انواع گیاهان جنگلی و خودرو پوشیده شده و مرکز پژوهش باغ های تاریخی بهشهر نیز در این قسمت واقع شده است. نحوه شکل گيري اين محوطه ها و جوي هاي آب در داخل آنها گوياي هنر بي دليل بكار گرفته شده در باغ هاي ايراني است. اين جوي ها با حرکتي که بر روي محوطه ها دارند، آبشار ها و حوضچه‌هاي گوناگون و مناظري بديع و چشم نواز را تشکيل مي‌دهند. آبرساني به صفه مرکزي که آب بقيه محوطه ها را تامين ميکند از طريق لوله هاي سفالين که اصطلاحا تنبوشه ناميده مي‌شوند، از چشمه هاي اطراف باغ که آب آنها بر اين سکو سوار بوده است صورت مي گرفته، و پس از آن آب از حوض مرکزي در سراسر باغ به حرکت در مي آمده است.
حمام تاريخي:
حمام تاریخی محوطه نیز از دیدنی های در حال فرسایش این مجموعه است که در کنار کاخ اصلی و محوطه سنگفرش باغ واقع شده و مجاری سفالی عبور آب (تنبوشه ها ) که در میان دیوارهاي آن تعبیه شده اند از نکات جالب این حمام محسوب می شود. حمام اين مجموعه، کوچک اما داراي خصوصيات سنتي حمام هاي گذشته است. انتقال آب در آن از طريق تنبوشه ها و از داخل ديوارهاي ضخيم خشتي آن صورت مي‌گرفته است. همچنين مسير خروج دود از آن نيز کاملا در زير کف حمام پيچيده بود تا گرماي دود کاملا جذب فضا شود و بيهوده هدر نرود. آنچه كه بناي مذكور را با اهميت مي‌نمايد روش آبرساني آن است، آب از قسمت شرقي بناي حمام از طريق لوله‌هاي سفالي كه در داخل ديوارهاي بناي حمام قرار دارد بعد از عبور از ضلع شمالي ديوارحمام، وارد ضلع غربي گرديده و خزانه آب گرم را پر مي‌كرده، سپس آب در خزانه بعد از گرم شدن از طريق لوله‌هاي سفالي (تنبوشه)، ديگر حوضهاي موجود فضاي گرمخانه را پر مي‌نموده است. روش آبرساني آب سرد بناي حمام مذكور به مانند آب گرم انجام مي‌پذيرفته است، بدين ترتيب، آب سرد از طريق لوله‌هاي سفالي بعد از عبور از ضلع شرقي حمام با پر نمودن حوضي در بالا دست (خارج از بناي حمام) از طريق لوله‌هاي سفالي (تنبوشه) حوضهاي موجود در فضاي سربينه و گرمخانه را پر مي‌نموده است. از داخل اين حمام کاشي هايي با نقشهاي متداول آن دوران و با رنگهاي لاجوردي، فيروزه اي و زرد يافت شده است.
محوطه جنوبي:
به نظر مي رسد هنوز قسمت هاي زيادي از مجموعه از جمله صفه جنوبي در زير خاک مدفون است اما با پيدا شدن حوض هاي آب و کفسازي آن ميتوان حدس زد که اين بخش شبيه محوطه شمالي بوده است. اما آنچه مشخص است آن که اين بخش هرگز اهميت بخش شمالي را نداشته و موقعيت آن نيز آن را به فضايي دست دوم تبديل کرده بوده است.
آسياب هاي آبي و كارگاه هاي صنعتي:
آسیاب آبی و کارگاه های صنعتی پخت سفال نيز از مكان هاي ديگر اين مجموعه محسوب مي شوند. آسياب مذكور به فاصله تقريبي 5/1 كيلومتري جنوب باغ در ميان دو رود پر آب احداث گرديده است. مصالح عمده تشكيل دهنده سازه فوق سنگ، آجر و ملات ساروج است. آجرهاي بكار رفته در آسياب به ابعاد 5×26×26 سانتي‌متر بوده و راه دسترسي به آسياب از طريق يك جاده سنگ فرش امكان‌پذير مي‌گردد. نحوه كاركرد بناي فوق بدين طريق است كه آب از طريق كانال سرپوشيده به سمت كانال روباز آجري به طول 100 متر هدايت شده، سپس با يك شيب تقريباً مناسب به سمت چرخ آسياب حركت كرده و سبب به حركت در آمدن پره‌هاي چرخ مي‌گرديده است. مهندسين دوره صفوي با احداث آسياب آبي در محل مورد نظر، از انرژي آب بيشترين بهره را براي به حركت در آوردن چرخ‌هاي آسياب برده‌اند.
پارك جنگلي عباس آباد:
بعد از عبور از دریاچه، پارک جنگلی عباس اباد به شرط گرم نبودن هوا، محل مناسبی جهت اطراق و استراحت مسافران است. رعایت نکات زیست محیطی و حفظ مناطق امن و زون های حفاظت شده این پارک از واجباتی است که هر گردشگر و مسئول دلسوزی به آن واقف است. اين پارك 138 هكتاري به خاطر شرايط اقليمي و جنگل منحصر به فرد خود مورد توجه دوستداران طبيعت بوده و بر اساس اطلاعات موجود در اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان مازندران، از اولين مناطقي محسوب مي گردد كه در مكان يابي هاي اوليه دفتر جنگلكاري و پاركها در دهه چهل به عنوان پارك انتخاب گرديده بود. اين پارك داراي بيش از 20 گونه درختي شاخص از جمله ممرز، بلوط، آزاد، توسكا، انجيلي و راش و همجنين انواع گونه هاي درختچه اي از جمله ازگيل، وليك، تمشك، انار و آلوچه است و تنوع زيستي بالايي در زمينه گياهي و جانوري دارد. در ابتداي پارك و در منطقه تفرجي آن، امكانات متعدد گردشگري از جمله رستوران مجهز با مساحت تقريبي 700 متر مربع، مهمانسراي جهانگردي، راه دسترسي سنگفرش شده، قهوه خانه سنتي، فروشگاه غذاهاي سردو فست فود، سرويس هاي بهداشتي، نمازخانه، مناطق تفريحي آبي (قايق سواري – پدالو و ... )، محوطه بازي كودكان، پاسگاه استقرار نيروهاي انتظامي، دكل تقويت آنتن تلفن همراه، كباب پز و سطل هاي زباله و سكوهاي برداشت آب، كانال بتوني شده براي هدايت آب چشمه هاي موجود در بالادست و ساير امكانات و تجهيزات جهت رفاه حال مسافرين و گردشگران عزيز تعبيه گرديده است. اردوگاه فرهنگی-تربیتی، غرفه های فروش صنایع دستی، نمایشگاه های فصلی کتاب و باشگاه پینت بال و پایگاه پژوهش باغ های تاریخی نيز از جمله متعلقات اين مجموعه كم نظير است.
مجموعه تاريخي و طبيعي عباس آباد بهشهر با شماره 745 در فهرست آثار تاريخي و فرهنگي كشور به ثبت رسيده و همچنين در فهرست سازمان جهاني يونسكو و در ميان ديگر باغ‌هاي ايراني نيز نام اين محل به چشم مي خورد. در حفظ و صيانت از اين ميراث هاي بي بديل مصمم تر باشيم
مجید اسکندری
.w_748,h_90,r_k.jpg)
.w_748,h_90,r_k.JPG)
