انواع درخت ارس Juniperus

اُرس: (Juniperus excelsa {Cupressaceae})
درخت یا درختچه ای به ارتفاع تا 15 متر با برگ های نوک تیز پوست نازک که به صورت طولی و فلس مانند از تنه جدا می شوند. میوه ی آن که مخروط های ماده تقریبا کروی به رنگ ارغوانی تیره و اغلب دارای لایه های مومی به رنگ سبز هستند. این درختان بسیار کند رشد و مقاوم بوده و به صورت توده های پراکنده در مناطق کوهستانی و ارتفاعات کشور پراکنده هستند و به علت قطع بی رویه نیاز به حفاظت و حراست دارند. عمر این درختان بسیار طولانی بوده و اغلب در مناطق صخره ای و دامنه های شیب دار کوهستانی کشور دیده می شوند.
    

juniperus communis(پیرو، اَربَس)
 درختچه یا درختی به ارتفاع تا 15 متر، ایستاده یا خیزان، در ایران اغلب به حالت درختچه ای و گسترده روی زمین. پوست شاخه ها قهوه ای تیره، سرانجام خاکستری – قهوه ای. شاخه چه های جوان سه وجهی. برگها سوزنی، نوک تیز و نوک گزا، به طول 8-14، به عرض 1-2 میلی متر، در چرخه های سه تایی، راست یا خمیده، روی سطح فوقانی با میان (وسط) سفید رنگ، با لبه های سبز رنگ، تو گرد یا تخت، در سطح تحتانی در امتداد رگبرگ میانی با ناوی کند. گلها اغلب دو جنسی. مخروط ماده تخم مرغی یا تقریبا کروی، به رنگ آبی آسمانی تیره، با لایه ای مومی، به قطر 6-9 میلی متر. دانه ها اغلب سه تایی، مستطیلی، نوک کند.
این درختچه از نظر فرم رویشی بسیار متنوع است، اما در اغلب نقاط ایران به فرم درختچه ای گسترده روی سطح زمین دیده می شود.
پراکندگی جهانی: ایران، اروپای مرکزی تا اسپانیا، ایالیا، ترکیه، شمال آمریکا از ماساچوست تا آلاسکا و نیومکزیکو.
پراکندگی جغرافیایی در ایران: این درختچه در مناطق مختلف شمالی ایران و در استانهای گرگان: رادکان؛ کتول؛ علی آباد به طرف کوه های شاهوار؛ قلعه ماران؛ خوش ییلاق. مازندران: گردنه کدوک نزدیک فیروزکوه؛ گردنه کندوان: سیاه بیشه؛ دره چالوس: پل زنگوله. گیلان: ایسپیلی؛ منجیل و رودبار. آذربایجان: ارسباران؛ اطراف کلیبر؛ خدا آفرین؛ جنگل های ارسباران می روید.
مصارف و کاربردها:
اندام های مختلف این گیاه در استعمال داخل خواص درمانی: مقوی عملکرد احشاء مقوی عملکرد دستگاه عصبی، مجاری گوارشی و محرک عمومی ترشحات، گندزدای ریوی-گوارشی، مجاری ادرار و خون، مقوی معده، تصفیه کننده خون، مدر و دافع اسید اوریک، معرق، ضد روماتیسم، تسهیل کننده اسید اوریک و سموم موجود در بدن، ضد دیابت، پیش اندازنده قاعدگی و خواب . و در استعمال خارجی: انگل کش، تصفیه کننده خون، گند زدا و التیام بخش دارد.
معطر، بادشکن، محرک، ضد عفونی کننده، قاعده آور، هضم کننده و مدر است. روغن آن محرک قوی کلیه است. سته های آن سائیده می شود و در محل روماتیسمی و تورم های دردناک گذاشته می شود. در اروپا سته های آن برای نگهداری گوشت و تهیه براندی ارس بکار می رود و در بعضی از ترشی ها مصرف دارد.{ سته میوه‌هایی هستند از تیره‌های گوناگون که تمام قسمت بریکاری آن گوشتی و محتوی مواد غذایی باشد، هر میوه از یک تخمدان به وجود می‌آید و دیواره این تخمدان پس از رسیدن، گوشتی است. با این تعریف، میوه های متنوعی مانند انگور، سیاه گیله، زغال اخته، بلوبری، خرمالو، خرما را سته به شمار می‌آورند.}
میوه آن در پاییز و زمستان مصرف می شود. میوه های آن مدر و ضد عفونی کننده دستگاه ادراری است. در اروپا به عنوان درمان کننده تصلب شرایین بکار می رود.
میوه و روغن فرار آن مصرف می شود. پیرو مقوی، مدر و ضد عفونی کننده قوی دستگاه ادراری است . دارویی با ارزش برای مداوای التهاب مثانه است و به تسکین احتباس مایع کمک می کند، اما در صورت وجود بیماری کلیه از مصرف آن باید خودداری نمود. در سیستم دستگاه گوارش، پیرو گرم کننده و مرتب کننده است و قولنج را آرام و کار معده را تقویت می کند. در مصرف داخلی یا خارجی پیرو دارویی موثر برای مداوای درد مفاصل مزمن، نقرس و بیماری روماتیسم است. در مصرف خارجی بصورت روغن رقیق شده اثرات گرم کننده ملایم روی پوست دارد و به نظر می رسد حرکات و جابجایی محصولات مضر زیر بافتی را تشدید نماید. پیرو سبب تحریک قاعدگی می شود و خونریزی قاعدگی را افزایش می دهد.

juniperus Sabina(مای مرز، اَبهُل یا اِبهِل)
درختچه ای به ارتفاع تا 4.5 متر، اغلب کوتاه تر (در ایران اغلب گسترده روی زمین). پوست شاخه ها قرمز شونده – تیره. شاخه چه ها نازک، استوانه ای، به قطر 1 میلی متر. برگ های شاخه های جوان به طول تا 4 میلی متر، بقیه به طول کم و بیش 1 میلی متر، نوک دار یا نسبتا نوک کند، در سطح پشتی اغلب با کرک های غده ای بیضوی. گلها یک جنسی یا دو پایه (یک جنسی). مخروط ماده با دمگل آذین خمیده، کروی یا تقریبا کروی، تخم مرغی، به طول 4-7 میلی متر، آبی آسمانی – سیاه شونده، با لایه ای مومی، هیچگاه ضخیم نمی شوند، دانه ها 1-3 تایی.
پراکندگی جهانی: ایران، کوه های شرق و مرکز اروپا، آناتولی، قفقاز و سیبری.
پراکندگی جغرافیایی در ایران: گرگان: شاه کوه. مازندران: نور؛ کجور؛ عمارت. سمنان: شاهرود: گردنه خوش ییلاق.
مصارف و کاربردها:
 برگ های این گیاه خواص درمانی، قاعده آور ضد انگل، شستشو دهنده و پاک کننده و در استعمال داخلی برای معالجه خونریزی های رحمی و در استعمال خارجی برای درمان زخمهای عفونی بکار می رود.
مهمترین اثرات درمانی آن: ضد سرطان، سقط کننده، ضد ویروس، ادرار آور، قاعده آور، بندآورنده خونریزی، ملتهب کننده، کرم کش، مقوی رحم و سمی می باشد.
اسانس موجود در سر شاخه های این گیاه اثر تحریک کننده پوست و مخاط های بدن را دارد و اگر روی آنها اثر داده شود ایجاد ناراحتی و تاول شدید و حتی زخم می نماید. در مصارف داخلی دم کرده یا اسانس آن بمقدار زیاد ایجاد تحریکات شدید در معده و روده همراه با احتقان شدید دستگاه هضم و تناسلی می نمایدو اگر زیاد مصرف شود عوارضی مانند قی و اسهال بوجود می آورد و سبب مرگ می شود. با مصرف آن انقباضات شدید رحمی ایجاد می شود و سبب سقط جنین احتمالی می گردد. دارای اثر قاعده آور است وباید با دقت مصرف شود و همچنین اثر بندآورنده خون نیز دارد.
در استعمال خارج به مصارف رفع بیماری های جلدی، زگیل و برجستگی های کوچک سطح پوست می رسد.
{شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران – دکتر ولی الله مظفریان – نشر : فرهنگ معاصر}

ابهل:
قسمی از سرو کوهی است که آن را عرعار و عرعر و به یونانی براثی وارقوس و به سریانی بروثا و به رومی برون و بروثون و به فارسی اورس و ایرس و برس غنچه و به ترکی ارروج و به هندی اوهیروهوبیر نامند و گویند ابهل هندی را به هندی دیودار گویند و نیز اطلاق مراد ثمر آنست که مستعمل اطبا است و آن را حب العرعر و ثمره العرعر و به فارسی تخم وهل گویند.
ماهیت آن: بدان که آن دو صنف است یکی صغیر الورق مانند برگ گز و دیگر کبیرالورق شبیه به برگ سرو و رایحه این صنف زیاده و درختش بلندتر و باریک تر و صنف صغیر آن درختش عریض تر و کوتاه تر و ثمر این صنف صغیر ابهل است و بزرگتر از بار عرعر که قسم اشهر و سرو کوهی است و شبیه به نبق(کنار میوه در خت سدر) و تازه آن سرخ رنگ و رسیده آن سیاه با اندک شیرینی و قبض و حدت و عطریت بهترین آن آنست که سیاه رنگ فربه سنگین باشد و بهترین برگ آن سبز رنگ و شیخ الرئیس نوشته که آن دو صنف می باشد: کبیر و صغیر و از بلاد روم می آورند شبیه است به زعرور (زالزالک) مگر آنکه بسیار سیاه است و رایحه آن تند و طیب و برگ یک صنف آن مانند سرو و بسیار خاردار و درخت آن عریض می شود و بسیار بلند نمی باشد و برگ صنف دویم آن مانند طرفا و طعم آن مانند سرو.
طبیعت آن : گرم و خشک در دویم و به قول جالینوس در سیم و شیخ الرییس نوشته که صنف دویم آن که برگ آن شبیه به طرفا است و حرارت آن کمتر و یبس آن بیشتر است از صنف اول.
افعال و خواص و منافع آن: بغایت لطیف و با قوت محلله و مجففه و قابضه و لذاعه و شیخ الرییس نوشته که قبض او خفی است جهت سرسام حار و فالج و استرخا و کری گوش جراحت بین دندان و ربو و استسقا و بواسیر و ادرار حیض و اسقاط جنین و زوال عفونات قروح خبیثه و مزمنه و اداء الثعلب و جمود اعضاء و رفع آثار جلد و اورام حاره مفید. *امراض الرأس* ضماد برگ آن بر سر جهت سرسام حار و آشامیدن ثمر آن جهت فالج و استرخا نافع. *الاذن* قطور روغن ثمر آن در روغن کنجد که در ظرف آهنی جوشانیده باشند تا سیاه شود کری را بغایت نافع. *الفم* دلوک و غرغره نمودن بدان با عسل جهت جراحت بن دندان و تعفن و آکله آن نافع. *اعضاء الصدر و الغذا و النفض* لعوق ده درم از ثمر آن با پنج درم روغن گاو و پنج درم عسل سرشته جهت ربو و بواسیر نافع و آشامیدن مطبوخ ثمر آن جهت تحلیل نفخ معده و استسقا و ادرار حیض و اسقاط جنین موثر و همچنین حمول آن با عسل و آشامیدن سه درهم آن مجموع کرمهای معده را بکشد و گویند چون ده درم منقی آن را با روغن گاو به قدر آنکه او را بپوشد طبخ دهند تا روغن را جذب کند پس ساییده با ده درم فانید سرشته هر صبح دو درهم آن را باردالمزاج با آب گرم بخورد جهت دردهای اسافل بدن و بواسیر و رفع اقسام کرمهای امعا مجرب. *القروح و الجروح و الاورام و آثار جلد* ذرور آن جهت قروح ساعیه و اکله و اندمال جراحات و قروح عنفه و ضماد آن با عسل مانع قروح ساعیه و مسوده جلد و همچنین ضماد آن و ضماد برگ آن جهت اورام حاره و سیاهی جلد و آثاری که از فضول به هم رسیده باشد و سرخی که بعد از به شدن زخم در عضو مانده باشد و با انجیر جهت جمود اعضاء و طلای آن با سرکه جهت داء الثعلب مجرب.
مقدار شربت آن : تا سه درهم.
مضر معده و حلق، مصلح آن عسل و سمن . مضر جگر حار و مسقط جنین و مصلح آن خولنجان و حاما است.
جوارش ابهل و حب آن و حمول آن و دهن آن و سفوف آن و لعوق آن و معجون آن در قرابادین ذکر یافت.
*-{مخزن الادویه – حکیم محمد حسین عقیلی خراسانی – 1183 ه.ق }