آثار طبیعی ملی نادر و محافظت شده ایران

سازمان حفاظت محيط زيست جمهوري اسلامي ايران به منظور حفظ و مراقبت از سرمايه هاي طبيعي، مناطق با ارزش زیست‌محیطی ایران را در قالب مناطق ۴ گانه به ۱۶ پارک ملی، ۱۳ اثر طبیعی ملی، ۳۳ پناهگاه حیات وحش و ۹۴ منطقه حفاظت‌شده تقسیم کرده است. آثار طبيعي ملي، يكي از اين تقسيم بندي هاي چهارگانه است كه طبق تعريف عبارتند از پديده هاي نمونه و نادر گياهي، حيواني، اشكال يا مناظر كم نظير، جالب، استثنايي، غير متعارف، غير قابل جايگزين، كه داراي ارزش حفاظتي علمي، تاريخي يا طبيعي باشند. اقدامات حفاظتي در مورد اين پديده ها مي بايست تضمين كننده پايداري بهره برداري غير مصرفي از آنها در طول زمان باشد. در حال حاضر اين آثار نادر و منحصربفرد به شرح زير مي باشند:

1.    اثر طبيعي ملي قله تفتان: به مساحت 224 هكتار داراي سه دهنانه آتشفشاني نيمه فعال كه در تمام طول سال گازهاي گوگردي و بخار آب با صدايي بلند از آن خارج مي شوند. اين پديده در 110كيلومتري جنوب شهرستان زاهدان واقع شده است.
2.    اثر طبيعي ملي قله دماوند: به مساحت 2978 هکتار به عنوان مرتفع‌ترین نقطه کشور در 90 کیلومتری شمال شرق تهران واقع شده و مخروطی بسیار زیبا و کامل دارد.
3.    اثر طبيعي ملي قله سبلان: به مساحت 6643 هکتار در جنوب شرقي شهرستان مشكين‌شهر در استان اردبيل واقع گشته و دریاچه زیبایی در دهانه خاموش آتشفشانی آن شکل گرفته است. 
4.    اثر طبيعي ملي علم كوه: به مساحت 4077 هکتار شامل سه قله علم کوه، سياه كمان و تخت سليمان واقع در جنوب غربي کلاردشت مازندران که از غنای گیاهی و جانوری فوق العاده ای برخوردار است.
5.    اثر طبیعی ملی جنگل خشكه داران: به مساحت 254 هکتار در ابتداي مسير نشتارود به چالوس در استان مازندران واقع گشته و به واسطه دارا بودن گونه های گیاهی بازمانده از میلیون ها سال پیش دارای اهمیت منحصربفردی می باشد.
6.    اثر طبیعی ملی دهلران: شهرستان دهلران واقع در 200 كيلومتري جنوب شرق ايلام و به مساحت 1484 هكتار به دليل داشتن پديده هاي منحصربفرد طبيعي در اطراف خود از جمله غار خفاش، چشمه هاي آبگرم و چشمه قير از ارزشويژه اي برخوردار است.
7.    اثر طبیعی ملی چشمه گل فشان: اين پديده استثنايي در جنوب جاده كهير به بندر تنگ در نزديكي چابهار در استان سيستان و بلوچستان واقع شده است واقع شدهاست. طي اين پديده در محدوده اي به وسعت 12 هكتار، گل و لاي سردي از دهانه هاي مخروطي شكل از درون زمين بر اثر فشار آب و گاز ماگمايي فوران مي كند. 
8.    اثر طبیعی ملی سرو سیرچ: دو سرو متصل به هم كه عمري بالغ بر 1000 سال دارند و در محدوده اي به وسعت نيم هكتار در روستاي كوهستاني سيرچ در 40 كيلومتري جنوب غربي شهرستان شهداد در استان كرمان واقع شده اند.
9.    اثر طبیعی ملی سرو ابركوه: اين سرو كهنسال عمري بالغ بر 4000 سال دارد و از قديمي ترين موجودات كره زمين محسوب مي شود. اين پديده كم نظير در محدوده اي به وسعت نيم هكتار در شهر ابركوه  واقع در 150 كيلومتري جنوب غربي يزد واقع گشته است.
10.    اثر طبیعی ملی سرو هرزویل: با عمري بالغ بر 2000 سال در كنار روستاي زيباي هرزويل در نزديكي منجيل در استان گيلان واقع شده و نزد اهالي بسيار محترم است.  
11.    اثر طبیعی ملی غار آبی سهولان: اين غار زيبا، به مساحت تقريبي 2 هكتار در 30 كيلومتري جنوب شرق شهرستان مهاباد در آذربايجان غربي واقع شده و محل زندگي وآشيان گذاري كبوتران است.  
12.    غار قوری قلعه: اين غار بسيار زيبا در 25 كيلومتري شهر روانسر در استان كرمانشاه واقع گشته و بسياري از دالان ها و دهليزهاي آن هنوز ناشناخته باقي مانده است.      
13.    غار یخكان: غار آهكي يخكان در دامنه هاي جنوبي كوه ماسوله داغ  در خلخال 
14.    قله علم کوه -  کلاردشت          
15.    گل کمیاب سوسن چلچراغ- داماش
16.    گنبدهای نمکی خرسین -بندرعباس - فین - سیاهو
17.    لاله واژگون - زردکوه بختیاری