داماش و جشن ساليانه سوسن چلچراغ

از اواسط خردادماه تا اواسط تيرماه، سوسن چلچراغ، نگين نادر گل‌هاي ايران جشن منحصربفرد خود را در دامنه‌هاي شرقي كوهستان درفك به نمايش مي گذارد.  اين گياه تنها گلی است که در فهرست آثار طبیعی کشور به ثبت رسیده و فقط در دو منطقه از جهان می روید. یکی در منطقه عمارلوی روستای داماش در محدوده شهرستان رودبار و دیگری در لنکران جمهوری آذربایجان. محوطه اطراف زیستگاه كوچك اين گياه در داماش گيلان، فنس‌كشي و حصار بندي شده و مانند يك گوهر گرانبها از آن حفاظت مي‌شود. 
داماش این روز ها صفحه دیگری از زیبایی های زندگی را به رخ ما می کشد. سوسن چلچراغ يا سوسن سفيد با نام علمي Lilium ledebouri از تيره Liliaceae از گياهان انحصاري فلات ايران است كه در اين روزها گل‌هاي زيبايش را به نمايش مي‌گذارد. زيستگاه اين گل به مساحت 6000 متر مربع که رویشگاه منحصر بفرد گیاه سوسن سفید است در سال 1355 به عنوان اثر طبیعی ملی شناخته شد. این اثر طبیعی در ناحیه داماش از توابع شهرستان رودبار قرار دارد و یک ذخیره گاه ژنتیکی براي اين گیاه کمیاب محسوب می شود. دامنه ارتفاعی اين زيستگاه 1750 تا 2000متر و دما و متوسط بارندگی سالیانه 10درجه سانتیگراد و 450 میلیمتر است. اين منطقه دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل می باشد. آقطی،گزنه،بنفشه،انواع سرخس، گل قاصد،شبدر وحشی و سرخ ولیک از جمله گونه های گیاهی منطقه بشمار می آیند. هر ساله شکوه و زیبایی شگفت انگیز گل های سوسن سفید،دوستداران طبیعت را به این منطقه جلب می کند.
مسير دسترسي به اين منطقه بزرگراه قزوین به شهر لوشان است كه به سمت فرعي جيرنده منشعب مي شود. جاده‌اي ناهموار و پیچ در پیچ كه در دامنه هایی تقریبا خشک و کم پوشش امتداد می یابد. از لوشان تا جيرنده حدود 42 كيلومتر است و از آنجا هم حدود 20 كيلومتر تا روستاي داماش مسير باقي مي‌ماند. جاده فاقد کمترین علائم راهنمایی جاده ای است و راه را فقط با پرسش از رهگذران و ماشین های عبوری می توان یافت. البته اگر از محلی ها سراغ داماش و چلچراغ هایش را بگیرید زودتر مسير را خواهيد يافت. 
راستی حتما یادمان باشد که بدون تن پوش گرم نمی توان در آن هوای سرد دوام آورد و آن بالا فقط مه است و ابر و چمنزارهای سبز با گل های رنگین. تمام مسیر جاده به سوی داماش پوشیده از بوته های بزرگ گل بابونه سفید و بوته‌هاي رنگين كلاه ميرحسن (Acantholimon) است که در هیچ کجای دیگر بدین انبوهی یافت نمی شود. به نظر می‌رسد که گل های بابونه سفید جای تابلو های گردشگری را گرفته اند و مسافران را به سرزمین سوسن های چلچراغ می برند. 
داماش بر بلندای زمین ایستاده است، نزدیک آسمان، تکیه داده بر کوهی زیبا و آرمیده بر بازوی بلند و بستر جنگلی سبز و چشم بر دامنه های رنگین بیشمار دوخته است. داماش جایی که تنها در خیال می گنجد. پس ارزش آن را دارد که این همه پیچ و خم خاکی را پشت سربگذاریم. داماش ییلاق اهالی جیرنده است. آنها ۷ ماه از سال را در جیرنده می گذرانند و ۵ ماه را هم به زیبایی های داماش مهمان می کنند. 
جای تاسف است که عمارلو تنها منطقه سوسن چلچراغ هیچ جایی برای شب ماندن مسافر ندارد. نه اتاقی نه کمپی. مسافران که به این سمت می آیند جایی برای اقامت ندارند. بنابراین در اینجا خانه ای برای شب اجاره داده نمی شود. البته مسافران این منطقه طبیعت گردند و بیش از هر چیزی دوست دارند در دل طبیعت و با استفاده از کمپ و چادر شب را به صبح برسانند. بنابراین اگر شما با آژانس به این سمت آمده باشید و شب را در جوار سوسن های چلچراغ گذرانده باشید مشکلی برای اقامت ندارید. آنها خود کمپ را با استفاده از چادرهای مسافرتی برقرار می کنند. اما اگر به صورت گروهی می آیید حتما به این مساله فکر کنید. دلایل مهمی وجود دارد که باید حتما شب را در عمارلو و داماش باشیم. 
یکی این که اگر بخواهید سفر را در یک روز خلاصه کنیم با توجه به دوری مسیر خستگی آن در جان ما باقی می ماند. دلیل مهم تر این که زیبایی و درخشش سوسن های چلچراغ در شب های مهتابی را از دست خواهیم داد. بنابراین پیش از این که پا به پای جاده شویم باید چادرهای مسافرتی را آماده کنیم. وقتی آنجا می رویم مسافرانی را می بینیم که درست روبه روی چلچراغ ها و بیرون از منطقه فنس کشی شده چادر زده اند و شب زیبای روستا را به نظاره نشسته اند. 
طبیعت گردی در همه دنیا آداب خاص خود را دارد. نباید کوچک ترین آزاری به طبیعت برسد. وقتی که موضوع هم سوسن های منحصر به فرد داماش باشد مواظبت ها و مراقبت ها باید بیشتر شود. در تمام دنیا تنها یک محدوده ۷ هکتاری است که سوسن چلچراغ در آن به صورت کلونی می روید. این محدوده را فنس کشیده اند. ورود به آن با همراهی نگهبان ممکن است یا با مجوز. تخریب هرگونه گیاه در محدوده رویش سوسن چلچراغ ممنوع است. آسیب به خود سوسن هم جریمه دارد. از ریشه درآوردن هر پیاز مصادف است با پرداخت یک جریمه 7 میلیونی. 
داماش تنها در سوسن هایش خلاصه نمی شود. جنگل پیمایی هم از جمله لذت هایی است که نباید از دست بدهیم. اگر با آژانس های تخصصی همراه شوید اطلاعات بسیار زیادی درباره پوشش گیاهی و حیوانی منطقه به شما می دهند. با آنها همسفر شوید خیلی راحت ردپای پلنگ و گونه های دیگر حیوان را به شما نشان می دهند. اگر هم اهل خوابیدن تا وسط های ظهر نباشید و صبح قبل از طلوع آفتاب به جنگل بزنید از نزدیک گونه های حیوانی منطقه را خواهید دید. سرو كهنسال هرزویل را هم از دست ندهید. قدمت دارد برای خودش. قدمت این سرو ۱۰۰۰ سال تخمین زده شده چون ناصرخسرو ۹۰۰ سال پیش، از این سرو در سفرنامه خود نام برده است. در انتها پيشنهاد مي شود در اين سفر کفش مناسب پیاده روی، کلاه و عینک آفتابی، لباس گرم، بادگیر، بارانی، ظرف آب، کیسه خواب یا وسایل خواب، چراغ قوه و ظروف شخصی به همراه داشته باشيد

مجید اسکندری