سفر به تفرش، دیار بزرگان

آب و هواي معتدل و كوهستاني، زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای ملايم و دلنشین، تپه ها و کوههای رنگارنگ، باغات سرسبز و پربار، اختلاف دمای 20 درجه با مناطق کویری اطراف، ده ها بنای تاریخی و طبیعی و صدها اثر ماندگار فرهنگی، همه و همه، سكوتي مبهوتانه را برای هر گردشگری که از این منطقه دیدن می کند در پی خواهد داشت که چگونه است که این همه جاذبه، این چنین ناشناخته مانده است. 
شهرستان تفرش در فاصله 220 كيلومتري تهران و در 85 كيلومتري شمال شرق اراك واقع شده است و ییلاقی بسیار زیبا برای مسافران شهرهای مجاور و از جمله تهران محسوب می شود.  بهترين مسير براي رسيدن شهروندان تهراني به اين ديار، مسير تهران، ساوه است بعد از طي 50 كيلومتر از جاده ساوه - اصفهان خارج شده و وارد جاده تفرش مي‌شويم كه 35 كيلومتر تا تفرش راه باقيست. 
زماني كه در جاده تفرش قرار مي‌گيريم دشتهايي وسيع و كوههايي بلند از جلوي چشمانمان مي‌گذرند و ما را در خيالاتمان فرو مي‌برند تا آنجا كه پس از گذر از آخرين گردنه و ايستگاه راهداري، ناگهان دشتي وسيع از ميان كوههاي قشلاق و گندم كوه از شمال و مناره و نقره كمر از جنوب شرقي مي‌بينيد كه بر روي آن دو محله فم و طرخوران قرار دارند كه مجموع آنرا تفرش مي‌نامند.
قدمت شهرستان تفرش به دوران ساسانيان باز مي‌گردد و در آن زمان شهر را گبرش مي‌ناميدند و زرتشتيان در آن منطقه مي‌زيستند و پس از اسلام مردم آرام آرام به دين اسلام و مذهب شيعه روي آوردند. در زمان شاه اسماعيل صفوي تفرش از شكارگاههاي شاهان گرديد و رفت و آمد درباريان به آنجا زياد گشت و به همين دليل عده اي از سادات تفرش راه به كاخ شاهان صفوي باز كردند و به سمت مهرداري منصوب گشتند. حضور آنها در كاخ باعث بالارفتن سطح سواد اهالي گرديد. سپس دردوران قاجاريه شغل ديواني و منشي گري به آنها واگذار گرديد چرا كه خوشنويسي در اين شهر رونق گرفت و به شهرهاي بزرگي چون تهران و تبريز صادر گرديد.
كوههايي کم نظیر براي كوهنوردان، غارهايي ناشناحته براي غارنوردان، طبيعتي دلنشين براي طبيعت گردان و اماكني زيارتي و سياحتي براي زائران. كوههايي چون كلاهه، دره قاسم كوشه، گردنه تهران، بندير، گندم كوه، ورمنار، دو برادران، گرم آسمان و غيره كه در ميان آنها رودخانه هاي فصلي چون خلچان، آب كمر، قره چاي، آردين و بن دريان مي‌گذرند و گويي طراوتي روحبخش را سرمنشاء زلاليت مردم دانش پرور آن ديار مي‌كنند. كوههايي از دوره دوم زمين شناسي كه بلندترين آنها با ارتفاع 3141 متر در ضلع شرقي تفرش قرار دارد و مردم محلي آن را گوجه مي‌نامند.
 قلعه توس در گندم كوه، قلعه دختر و قلعه بند در شرق تفرش گواه عمر شهر مي‌باشند و كمي‌جلوتر يا عقب تر نيز غارهايي دهان گشاده اند و چنان حيران نظاره گر عشق تو به طبيعت پيرامونت هستند كه گويي تو را صدا مي‌زنند. غار علي خورنده، غار گاوخور،غار نويوئى، غار پلنگ، غار دام دام تلخاب و غار امجك از غارهاي اين منطقه هستند.
براي رسيدن به غار علي خورنده از تفرش حدود 3 كيلومتر به سمت جنوب غربي در ارتفاعات نقره كمر رفته و پس از عبور از روستاي كوهين بايستي از ديواره اى كه به طول پانزده متر كه شامل ٣ بند مي‌باشد صعود كنيد. وروديه غار با شيب ملايم به تالار اصلى يه در آن حوضچه هايى قرار دارد مى رسد. در سقف و ديوار اين غار استلاگتيت ها و استلاگميت ها مشاهده مى شود كه نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي‌كند. دويست متر جلوتر از غار علي خورنده غار گاو خور قرار دارد كه تالاري بسيار بزرگ و راهرويي به طول 100 متر در آن واقع شده كه نهايتا به حوضچه آبي ختم مي‌گردد. همچنين در 63 كيلومتر شمال غربي تفرش بر فراز دره سلطان امجك در ارتفاع 1900 متري از سطح دريا غار امجك واقع است كه به غارنوردان حرفه اي حضور در آنجا پيشنهاد مي‌گردد. چرا كه به خاطر صعب العبور بودن مسير دست مخرب انسان كمتر به آنجا راه يافته و همچنان بكر و دست نخورده باقي مانده است.
اگر در سفر به تفرش از روستاي بازرجان و مسير چشم نواز آن ديدن نكنيد، نيمي‌از سفر خود را از دست داده ايد، مسيري كوهستاني با  جاده اي پر پيچ و خم و دره‌هاي كوچك با طبيعتي وصف نشدني كه پس از عبور از آنها به روستايي با قدمت 400 ساله يا بيشتر بر مي‌خوريد كه لوله كشي آب سفالي از قنات غلامباغي گواهي قدمت و اصالت آن است. روستايي كه به دو منطقه بازرجان و مشهد تقسيم شده است. بناهاي مسجد و قلعه و ايوان مراد سلطان، ساختمان حاجي سعيد و تالار صلاح السلطنه، برج آقا بيك، سر در منزل حاج اسماعيل بهرامي‌و غيره از ديگر زيباييهاي تاريخي تفرش و اطراف آن محسوب مي‌شوند.
منطقه شكار ممنوع بازرجان به وسعت حدود 65 هكتار در منطقه اي كوهستاني در 17 كيلومتري شمال‌غرب تفرش واقع شده كه رودخانه‌هاي آب كمر و قره چاي در آن جريان دارند. پوشش گياهي ايراني- توراني با گونه هايي از انواع گياهان علفي، بوته اي، درختچه اي و درختي مانند درمنه، انواع گرامينه ها، خاكشي، كاسني، غازياقي، شاتره، گل بابونه، گياه باريجه كه به اصطلاح محلي به آن بالامبو مي‌گويند و اسپند و...چشم‌نوازي مي‌كنند و گونه هاي شاخص جانوري شامل قوچ و ميش، كل و بز، گرگ و گراز، كفتار و شغال، روباه، خرگوش، سمور، تشي، سگ آبي و پرندگاني چون كبك، تيهو، با قرقره، فاخته و قمري، مرغابي، غاز، حواصيل، عقاب، دليجه، سهره و انواع مارهاي سمي‌و آبي و يك نوع لاك پشت آبي و انواع ماهيان چون زرد بال و بال سرخ (كپور) از جانوران تحت پوشش حفاظت محيط زيست در اين منطقه شكار ممنوع مي‌باشند.
حال اگر به تفرش سفر كرديد حتما در محله فم، سري به مسجد ششناو با گنبدي مجلل بزنيد و پس از آن در محله ترخوران به سراغ آرامگاه بزرگ مرد قرن بيستم ايران آقاي پرفسور حسابي برويد و خود را از ديدن پيرمرد درباني كه در مي‌گشايد محروم نكنيد. پس از ورود به آرامگاه خود را در مقابل قبر مردي مي‌بينيد كه تمام عمر خود را با مشقت و سختي صرف تحقيق و تفحص در علوم پايه نموده و حال آرام و باشكوه در كنار پدر و مادر خود آرميده است.
هر چه در مورد تفرش نگاشته مي‌شود پايان ندارد چرا كه اين شهر، خاكي دانشمند پرور دارد و بزرگاني چون عباس سحاب، جغرافي دان و كارتوگراف. احمد پارسا، بنيان گذار دانش گياه شناسي در ايران. ابوالقاسم بهرامي، بنيان گذار دانش ميكروبشناسي در ايران. فروغ فرخزاد، شاعر معاصر. پوران فرخزاد، نويسنده، روزنامه نگار و پژوهشگر و... در اين شهر متولد گشته اند.