توریLagerstroemia spp.
درختچه توری با نام انگلیسی Crepe myrtle و نام علمی Lagerstroemia L. گونه ای است از خانوادهLythraceae (حنا) و بومی جنوب شرقی آسیا شامل چین، کره، ژاپن، فیلیپین و شبه قاره هند می‌باشد. در این جنس بیش از 30 گونه گیاهی شناخته شده است. که شامل درختان و درختچه های خزان‌پذیر و همیشه سبز می‌باشند. برخی گونه‌های آن به دلیل گلهای زیبا و فصل گلدهی طولانی بسیار مورد توجه در فضای سبز و طراحی منظر قرار گرفته‌اند. درختچه توری گیاه زینتی محبوب در دنیا می‌باشد و در بسیاری از نقاط آسیا، شمال استرالیا، اروپا و آمریکا کشت میشود. برگ‌های لطیف بهاره، گلهای زیبای تابستانه، برگ‌های رنگین پاییزه و پوست تنه جذاب در طول زمستان باعث شده که این درختچه در تمام طول سال چشم‌نواز باشد و این خصوصیات توری را به گیاه مورد علاقه طراحان فضای سبز تبدیل کرده است. کمتر گیاهی ترکیبی از صفات زیبایی‌شناختی از جمله منظره‌ای تماشایی از گلهای تابستانی، برگ‌های رنگین و خیره کننده پاییزی و تنه تندیس مانند زیبای زمستانی یعنی آنچه را یک جا گیاه توری برای یک طراح منظر فراهم می‌کند را می‌تواند داشته باشد. همچنین مصارف دارویی متعددی برای پوست ساقه، گل، برگها و ریشه تعدادی از گونه‌های آن ذکر شده است. توری‌ها گیاهانی بسیار عالی برای مناطق گرم هستند. در عین حال بسیاری از واریته‌های آن مناسب مناطق سرد نیز هستند. در طول سال‌ها واریته‌های بسیار متعددی از این گیاه توسط اصلاح گران بدست آمده است. آنها میتوانند بوسیله هرس به صورت درختان کوچک و زیبایی پرورش داده شوند. این درختچه زیبا در نقاط معتدله ایران از جمله استان‌های تهران البرز گیلان و مازندران، کردستان، کرمانشاه و ایلام به وفور کشت میشود. در بسیاری از نقاطایران به جز مناطقی که زمستان‌های بسیار سرد دارند، می‌توان از زیبایی این درخت در فضای بازبهره جست. تعدادی از مهمترین گونه‌های آن عبارتند از:
L. indica , L. speciosa , L. faurier , L. elegans , L. loudoni , L. pubra , L. violacea
اکثر درختان توری که در مناطق معتدل و یا دارای سرمای زمستانه کشت می‌شوند از گونه L. indica یا هیبریدهای آن هستند که به علت مقاومت آنها وهمچنین زیبایی پوست تنه آنها انتخاب می‌شوند. درختچه توری از جمله طولانی‌ترین دوره‌های شکوفه‌دهی در بین درختان را دارد، دوره ماندگاری شکوفه از 60 روز تا 120 روز می باشد و به خاطراین موضوع در سراسر دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
در این نوشتار به خصوصیات تعدادی از مهمترین این گونه ها پرداخته میشود.
توری ژاپنی Lagerstroemia fauriei
این گونه بومی ژاپن است و با نام انگلیسی Japanese crape myrtle شناخته میشود. درختی است با ارتفاع و عرض6 تا 9 متر با عادت رشد عمودی و شاخه‌های قوس‌دار به سمت بیرون به طوری که شاخساره آن به فرم گدان رشد می‌کند یعنی در قسمت پایین باریک و در بخش فوقانی گسترده است.
برگ‌های آن به رنگ سبز روشن که پاییز به رنگ زرد در می‌آیند. به سرما و بیماری‌ها مقاوم‌تر از سایر گونه‌هاست. گلهای آن به صورت خوشه‌هایی سفید رنگ در اوایل تابستان ظاهر می‌شوند. پوست تنه بسیار زیبا از خصوصیات بارز این گونه است. پوسته‌های صاف خاکستری به صورت ورقه ورقه از روی تنه جدا شده و در زیر آن پوست تنه قهوه‌ای روشن دیده میشود. مقاومت این گونه به بیماریهای قارچی آن را به بهترین گزینه برای تلاقی با L. Indica و دست‌یابی به دورگ‌های زیبا و مقاوم تبدیل کرده است. امروزه واریته‌های زیادی از تلاقی این دو گونه به منظور افزایش مقاومت به سرما و بیماری‌ها ایجاد شده‌اند. که تعدادی از آنها بسیار پاکوتاه بوده و بین 70 تا 150 سانتی متر ارتفاع دارند.
توری ملکه Lagerstroemia speciosa
گونهL. speciosa یا L. Reginae با نام انگلیسی Queen’s Crepe Myrtle درختی است با سایز متوسط که تا ارتفاع 7-9 متر و عرض 5/4 تا 6 متر رشد می‌کند. این گونه تنها در نواحی گرمسیریکشت می شود و در ایران کشت آنها در مناطق جنوبی کشور قابل توصیه است. دارای گلهایی با رنگ های بسیار متنوع و تنه‌ای جذاب است. درختی است خزان کننده با برگ‌های تخم مرغی نوک تیز و گلهای خوشه‌ای به رنگ‌های سفید تا ارغوانی و بنفش که در ماه‌های خرداد و تیر ظاهر می‌شوند. برگ‌های بزرگ به طول 16 تا 25 و عرض 10 سانتیمتر دارد که در پاییز به رنگ قرمز در می‌آید. تنه بسیار زیبای صاف پوسته شونده و رنگین دارد. بومی جنوب شرق آسیا است و به عنوان درخت زینتی در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا کشت میشود. بر طبق درجه‌بندی مناطق توسط USDA این گیاه در مناطق بین 9 تا 12 قرار می‌گیرد. در فیلیپین، تایوان و ویتنام از برگ‌های جوان این گیاه که به Banaba معروف است استفاده‌های مختلف خوراکی و دارویی میشود. حتی ذکر شده که از میوه رسیده آن نیز برای کاهش گلوکز خون در برخی از کشورهایی که خاستگاه آن است استفاده میشود. هرس سالیانه در زمستان می‌تواند به کنترل سایز و فرم این گیاه کمک کند.
توری معمولی یا هندی Lagerstroemia indica
L. Indica گونه ای از این جنس است با نام انگلیسی Crepe Myrtle یاCrepeflower بومی مناطق چین و هند است. این گونه به وفور جهت تزئینباغ‌ها، پارک‌ها، حواشی خیابان‌ها، اتوبان‌ها و بلوارها در سراسر دنیا کاشته میشود و کاربرد فراوانی در فضای سبز دارد. این گونه با تاج گسترده و عادت رشد باز اغلب به صورت گرد یا هرمی در می‌آید. شاخه‌ها بدون کرک، چهارگوش و مایل به قرمز و تو در تو و متراکم بوده و مناسب برای آشیانه‌سازی بسیاری از پرندگان کوچک از جمله چکاوک می‌باشد. گونهindica درختچه‌ای خزان کننده با رنگ خزان قرمز بسیار زیبا است و گلهای آن بسیار زیبا با لبه مواج یا چین‌دار به رنگ سفید، صورتی، کرمی، قرمزبنفش و ارغوانی هستند. این گلهای زیبا با آرایش خوشه‌ای روی شاخه‌ها قرار گرفته‌اند.
گل‌ها با گلبرگ‌های 6 تایی شرابه‌ای، به قطر حدود 5/2 تا 5/3 سانتیمتر، با ناخنکی بلند و باریک، پرچم‌ها 36-42 تایی، گل‌ها در خوشه‌هایی گل آذین پانیکول به صورت درگرد یا کمی مخروطی و به طول 10 تا 30 سانتیمتر، در انتهای شاخه‌ها تشکیل می‌شوند. دوره گلدهی طولانی در فصل تابستان، از اوایل تیرماه تا اواخر شهریور ماه می‌باشد. میوه‌ها کپسول قهوه‌ای رنگ کروی به طول 7 تا 5/12 سانتیمتر و چوبی که توسط شکوفایی شیاری با 3-6 دریچه باز میشود و بذور آن قهوه‌ای مایل به سیاه می‌باشند.
برگهای‌شان بیضی شکل بدون دمبرگ یا با دمبرگ کوتاه، به طول 5/2 تا 5 سانتیمتر است که به صورت متقابل، متناوب یا چرخه سه‌تایی قرار گرفته‌اند. رنگ برگها در اوایل بهار هنگام رویش صورتی و سپس سبز روشن و بسیار زیباست و به تدریج سبز تیره می‌شوند. در پاییز به رنگ‌های نارنجی یا قرمز آتشین و گاهی زرد در آمده و مدت طولانی بر روی گیاه باقی مانده و پس از آن خزان می‌کنند. پاییز طولانی و خنک باعث میشود که این گیاه بهترین نمایش برگی را داشته باشد اما سرمای ناگهانی هوا بعد از گرما در پاییزهای مرطوب می‌تواند باعث یخ زدن برگها شود. به دلیل داشتن تنه زیبا بسیار مورد توجه می‌باشد. یکی از ویژگی‌های برجسته این درختچه، پوست صاف و خاکستری رنگ آن می‌باشد که مانند درخت چنار هر سال می‌ریزد و پوست زیرین که صورتی رنگ است نمایان میشود. سیستم ریشه‌ای در این درختچه سطحی می‌باشد.
نیازهای اکولوژیکی
از نظر دما درجه حرارت ایده آل محیط رشد آن 10 تا 20 درجه سانتیگراد است. با گرما و سرما سازگاری دارد ولی یخبندان ممتد را نمی‌پذیرد. بهترین رشد را در نواحی معتدل و گرم و بدون یخبندان دارد. از نظر رطوبت هوا مناسب نواحی ساحلی و مرطوب نیست و نواحی با رطوبت متوسط تا خشک را ترجیح می‌دهد. در تابستان وجود روزهای گرم و آفتابی برای گلدهی ضروری است. این گیاه نسبتاً به سرمای زمستان مقاوم است. گونهindica دمای هوا تا 15 ـ درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل می‌کند. در سرماهای شدید تر بهتر است ریشه‌ها بوسیله خاک یا مالچ از سرمازدگی حفظ شوند.
درختچه توری به نور کافی و مستقیم خورشید نیاز دارد و برای گلدهی مناسب باید حداقل 6 ساعت در روز در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد، به همین جهت باید در مکانهای باز و کاملاً آفتابگیر و به دور از هرگونه سایه درخت، ساختمان یا دیوار بلند کاشته شود تا حداکثر گلدهی را داشته باشد. مسئله نور از جنبه دیگری نیز حائز اهمیت است و آن بروز بیماریهای قارچی است. زیرا در شرایط سایه به دلیل بالا بودن رطوبت، رشد قارچها از جمله سفیدک افزایش می‌یابد. باید دقت شود در خیابان‌هایی که شرقی-غربی هستند، کشت این گونه زیبا در ضلع شمالی و یا وسط بلوار معمولا تولید مناسب گلهای زیبا را به همراه دارد اما کشت این در ختچه‌ها در ضلع جنوبی این خیابان‌ها در صورتی که در زیر سایه ساختمانها یا سایر درختان قرار گیرند به علت عدم دریافت نور کامل و مستقیم و کمبود نور دچار رنگ پریدگی برگها، ریزش غنچه‌ها و کاهش گلدهی میشود. همچنین، باعث شیوع بیماریهای قارچی در این گیاه نیز میشود.
توری خاک مرطوب با زهکش خوب را می‌پسندد اما پس از استقرار می‌تواند کاملا به خشکی‌های کوتاه مدت مقاومت داشته باشد. با وجود این، آبیاری عمیق در طول ماه‌های تابستان برای آن مفید است. توری در فصل رشد احتیاج به آبیاری با فاصله ولی عمیق دارد. این گیاه برای گلدهی مناسب و شادابی آنها به آبیاری منظم به خصوص در تابستان که هوا گرم است نیاز دارد. در بسیاری از نقاط تنها ماهی یکبار اما با آب فراوان آبیاری میشود. بهترین زمان آبیاری وقتی است که خاک تقریبا خشک شده است به عبارتی نباید خاک مدام خیس باشد چون آب باعث پوسیدگی ریشه میشود. در فصل زمستان معمولا به علت بارندگی احتیاجی به آبیاری ندارد.
درختچه توری از نظر خاک حساسیت ندارد و انواع خاک‌ها حتی خاک‌های قلیائی را تا حدی تحمل می‌کند. بهترین PH برای آن خنثی تا کمی اسیدی یعنی بین 5 تا 5/7 می‌باشد. در خاک‌های قلیایی ممکن است برگها دچار کلروز و زردی شوند. بهترین رشد آن در خاک غنی و حاصلخیز و با زهکش مناسب اتفاق می‌افتد. خاک لومی عمیق، مرطوب و بارور با زهکش خوب را ترجیح می‌دهد و در آن رشد بسیار سریعی دارد اما تحمل شرایط خشک را نیز تا حدودی دارد. بهترین خاک در دسترس برای کاشت توری، مخلوطی از خاک تازه باغچه و خاک برگ به میزان مساوی است. بایستی در پاییز هر سال مقداری خاک مناسب در پای بوته‌ها اضافه کرد. این عمل باعث میشود که ریشه‌های سطحی کاملاً پوشیده شده و در زمستان از خطر سرمازدگی محفوظ بمانند. همچنین طی عملیات مکانیکی حذف علفهای هرز ریشه‌ها آسیب نبینند.
انتخاب و کشت درختچه توری:
شکوه و زیبایی فوق‌العاده گلهای توری در فصل تابستان بسیاری از طبیعت دوستان را به خرید این درختچه ترغیب می‌کند. اما نباید بدون فکر عمل کرد. برای انتخاب رنگ گل دلخواه بهتر است خرید در فصل شکوفه‌دهی انجام شود اما برای انتخاب سایز مناسب بهتر است به برچسب نهال توجه شود. در صورت عدم وجود شناسنامه دقیق از گیاه بهتر است خرید از نهال فروشی‌های معتبر یا افراد قابل اعتماد و حرفه‌ای انجام شود.
قبل از انتخاب و خرید نهال باید هدف از کاشت و کاربرد دقیق گیاه مشخص باشد. خصوصیات مختلفی از جمله ارتفاع، فرم شاخساره، رنگ گل و فرم خوشه‌های گل، رنگ تنه و مقاومت به سرما و بیماری‌ها از جمله مشخصه‌هایی هستند که باید قبل از تهیه نهال مد نظر قرار گیرند. معمولا جنسLagerstroemia درختانی هستند با سایز‌ها و شکل شاخساره بسیار متنوع. سایز نهایی درخت یا درختچه‌های توری بسیار متنوع و از 60 سانتیمتر تا 12 متر متغییر است. شناخت دقیق سایز نهایی نهال در زمان خرید می‌تواند مانع بسیاری از مشکلات نگهداری و عملیات هرس در آینده شود. انتخاب سایز صحیح گیاه اهمیت زیادی دارد زیرا عملیات حفظ و نگهداری به حداقل خواهد رسید و این امر برای دست‌یابی به یک منظر پایدار نزدیک‌تر است. در صورتی که درختانی با سایز نهایی بزرگ انتخاب شود اما اندازه کوچک‌تر مد نظر باشد، عملیات هرس و سربرداری بیشتری نیاز خواهد بود کما اینکه با وجود تمامی زحمات سالیان متمادی، ممکن است فرم و اندازه دلخواه ایجاد نشود.
برای بسیاری از مناطق دارای زمستان سرد بهتر است واریته‌هایی که مقاومت بالایی به سرمای زمستانه دارند انتخاب شود.
بهترین زمان کاشت نهال توری اواخر پاییز تا اوایل بهار است. اما بهترین زمان خرید نهال تابستان است زیرا امکان انتخاب صحیح واریته مورد نظر را در زمان اوج گلدهی به خریدار می‌دهد. اما باید تا زمان کشت در زمین اصلی مراقبت‌های لازم از آن به عمل آید. قبل از کاشت گیاه در گودالی که برای آن در زمین آماه شده است باید به خوبی گلدان حاوی نهال را آبیاری کرد این امر به جذب بهتر آب در زمان کشت توسط ریشه ها کمک می‌کند. . ابتدا باید گودالی به اندازه دو برابر حجم ریشه‌ها حفر شود. به طور کلی نیازی به اصلاح خاک عمقی برای کشت این گونه نیست مگر این که خاک تحتانی به قدری نا مناسب باشد که اجازه رشد و انشعاب به ریشه‌ها ندهد. باید دقت شود طوقه گیاه تا همان ارتفاعی که در خزانه کاری در زیر خاک قرار گرفته بود در عمق خاک قرار گیرد و سپس پای ریشه‌ها و گودال با خاک مناسب و مرطوب پر شود. نهال تازه کاشته شده باید بلافاصله آبیاری شود. اگر کشت در فصل زمستان صورت گرفته، هفته‌ای یک بار و اگر در فصول گرم سال یا در خاک سبک و شنی کشت انجام شده است، یک روز در میان آبیاری باید انجام شود. و این روند تا دو ماه بایستی ادامه یابد. پس از کشت باید پای نهال مالچ‌دهی شود این امر به حفظ رطوبت خاک و کاهش رشد علفهای هرز پای نهال تازه کشت شده کمک می‌کند و باعث استقرار بهتر نهال میشود. استفاده از کودهای گیاهی و دامی پوسیده و کود شیمیایی کامل می‌تواندبه استقرار بهتر گیاه کمک کند.
اصولا توری گیاهی است کم توقع که به مواد غذایی زیاد نیازی ندارد. فقط لازم است در اواخر زمستان هر سال، بعد از عملیات هرس، به اندازه یک فنجان کود شیمیایی کامل به هر متر مربع از خاک اضافه نمود تا نیازهای گیاه در فصل رشد تامین شود. به طور کلی کوددهی زیاد در این درختچه می‌تواند باعث رشد بیش از حد شاخ و برگ و کاهش گلدهی شود. در صورتی که هدف رساندن نهال تازه کشت شده به سایز مورد نظر باشد و گلدهی آن در چند سال اول کشت مورد نظر نباشد می‌توان از این روش استفاده کرد. برای جلوگیری از ظهور پاجوش و تنه جوش‌ها و یا شاخه‌های طویل و باریک در اثر کوددهی که بسیار هم نسبت به آفات و بیماری ها آسیب پذیر هستند، می‌توان از کودهای کند رها شونده استفاده کرد. همچنین استفاده از کودهای گیاهی و دامی می‌تواند بسیار مناسب باشد به این صورت که لایه‌ای به ضخامت 5 سانتیمتر کمپوست یا کود دامی پوسیده پای درختان اضافه شود.
کاربرد درختچه توری در طراحی فضای سبز:
سوالی که معمولا بعد از شناخت یک درخت زیبای زینتی پیش می‌آید این است که در چه قسمتی از طراحی فضای سبز می‌توان از آن استفاده کرد؟
توری استفاده‌های متعددی می‌تواند در طراحی مناظر داشته باشد. کاشت به عنوان تک درختچه زینتی، کاشت توده‌ای یا کاشت در حاشیه‌ها، گلدان و پاسیو از جمله کاربرد‌های این گونه است.
کاشت گروهی این گیاه می‌تواند منظر بدیعی از خزان پاییزی را خصوصا در پرچین‌ها و حاشیه‌ها به نمایش بگذارد. کاشت تک درخت یا درختچه آن می‌تواند نقاط کانونی ممتازی را در مناظر به خصوص در فصل گلدهی خلق کند.
کاربرد دیگر آن کشت دوتایی این درختچه در دو طرف ورودی‌های جنوبی است. این سبک طراحی می‌تواند خوش‌آمد گویی گرم و با احترامی را در جلوی درب بسیاری از مکانهای پذیرایی در فصل تابستان ایجاد کند.
معمولا انواع بزرگتر برای مکان‌هایی که محدود به ساختمانها یا پیاده‌روها نیستند مناسب است اما برای ویلا‌ها، حیاط خانه‌ها، سایر محوطه‌های محصور و حاشیه معابر باید از گونه‌های با رشد متوسط استفاده کرد. انواع پاکوتاه توری بسیار مناسب برای کشت در گلدان و یا تربیت به صورت بونسای می‌باشند. اما نباید فراموش کرد که توری به آفتاب بسیار علاقه مند است و مکانهای سایه می‌تواند باعث کاهش گل یا حتی عدم گلدهی آن شود. همچنین می‌توان درختچه توری را در بالکن‌ها یا بام های سبز کشت کرد اما نباید انتظار داشت مانند گیاهان کاشته شده در باغچه رشد و گلدهی خوبی داشته باشد.
کشت توری‌ها به عنوان گیاه پاسیویی یا آپارتمانی نیز صورت می‌گیرد. معمولا این گیاهان برای نگهداری در داخل خانه مناسب نیستند زیرا آنها برای داشتن یک دوره رشد و گلدهی خوب نیاز به رکود زمستانه دارند. نگهداری آنها در تمام طول سال در دمای گرم منازل می‌تواند مانع طی شدن سیکل طبیعی گیاه شده و در نهایت، شادابی و زیبایی مورد نظر را نخواهد داشت.
در مناطقی که سرمای زمستان برای این گیاه زیاد نگران کننده نیست می‌توان توری را در فضای بیرون اما در خرد اقلیم (Microclimate) مناسب کشت کرد. به این صورت که حتی در یک محوطه کوچک یا حیاط منزل نقاطی هستند که از نظر دما گرم ترند و میتوانند برای کشت درختچه توری مکان مناسبی به منظور محافظت آن در برابر سرمای زمستان باشند، مانند ضلع جنوبی و یا شرقی دیوارها و ساختمانها که در نیمکره شمالی آفتاب‌گیرترند و یا نقاطی که نزدیک به دیوار ساختمان‌های گرم یا استخرها هستند زیرا آب ظرفیت گرمایی بالایی دارد و می‌تواند در متعادل کردن دمای محیط موثر باشد. باید دقت شود مکان انتخابی برای کشت توری در معرض بادهای سرد زمستان نباشد. در مناطق سردسیر که حداقل دمای زمستان به 15 درجه سانتیگراد زیر صفر میرسد برای بقاء اکثر واریته‌های توری نیاز بهتدابیری هست.
بهتر است در این مناطق درختچه توری در گلدانهای بزرگ کشت شود و با شروع فصل سرد به داخل پاسیو یا گلخانه منتقل شود. البته نباید مانند گیاهان آپارتمانی با آن رفتار کرد بلکه باید اجازه داد سرماهای اولیه که آسیب جدی به گیاه نمی‌زنند باعث خزان گیاه شود. سپس گلدان به مکان مناسب که البته نباید گرم و تاریک باشد منتقل شود. باید تنها ماهی یکبار آبیاری شود و از تغذیه کودی گیاه ممانعت شود تا گیاه دوره رکود زمستانه خود را سپری کند. البته در این زمان ظاهر گیاه مرده به نظر می‌آید اما نباید نگران بود چون مانند سایر درختان توری در حال گذراندن دوران استراحت زمستانه است. با شروع گرم شدن هوا باید گلدان را به تدریج در معرض هوای بیرون قرار داد تا به آهستگی از رکود خارج شود. در این زمان به محض مشاهده اولین نشانه‌های رشد سرشاخه‌ها، آبیاری مرتب و کوددهی باید آغاز شود. در منطقه 6 یا گاهی 5 بسیاری از واریته‌های توری میتوانند مانند بوته‌های چند ساله پرورش داده شوند به این صورت که سرشاخه‌های آنها تا سطح طوقه گیاه در زمستان از بین رفته و تنها ریشه، طوقه و بخش‌های پایینی ساقه باقی می‌ماند. در این حالت بهتر است قسمت باقی مانده گیاه توسط مالچ از سرمازدگی محافظت شود. در بهار به محض گرم شدن هوا جوانه‌ها رشد خواهند کرد. یک چنین گیاهانی همیشه کوتاه باقی می‌مانند و بهتر است از واریته‌هایی که به طور طبیعی پاکوتاه هستند برای چنین روشی استفاده شود.
