بذر آقطی ( بسته 10 عددی) Sambucus ebulus
Adoxaceae
نام های فارسی: آقطی ، پلم ، پلخون ، شون ، شوند
آقطی ، گیاهی از تیره شوند، علفی و به ارتفاع تا 2 متر است. در سراسر منطقه شمال ایران، در کنار جاده ها، حاشیه گودال ها و حدود خارجی جنگل ها یافت می شوند. برگ های آن دارای ۵ تا 7 و گاهی 9 برگچه بیضوی دراز، نوک تیز و دندانه دار با ظاهری متمایز از آقطی سیاه است. گل های مجتمع آن، رنگ سفید مایل به گلی دارند و پس از آمیزش نیز میوه های کوچک، کروی و به رنگ سیاه مایل به ارغوانی به وجود می آورند.
از تمام قسمت های گیاه آقطی نیز، بوی قوی متصاعد می شود که وجود آن را در هر منطقه ای که وجود داشته باشد به سهولت نشان می دهد. و پوست ساقه، ریشه، گل، میوه و دانه این گیاه، دارای اثر درمانی است ولی اگر به مقادیر زیاد مصرف گردند، ایجاد عوارض ناراحت کننده می نمایند.
ترکیبات شیمیایی آقطی
برگ گیاه آقطی ، طبق اظهار عده ای از قدما دارای یک گلوکزید مولد اسید سیانیدریک به نام سامبونیگرین، به مقادیر بسیار کم است ولی دانشمندان و محققین سال های اخیر آن را عاری از هر نوع گلوکزید ذکر نموده اند. علاوه بر گلوکزید مذکور مواد دیگری نظیر امولسین، یک ماده تلخ، نوعی اسانس به نام اسانس يبل (E. yieble)، پالمیتین و ساکارزنیز در برگ یافت می شود.
ریشه اش دارای ساکارز، یک ماده تلخ، اسیدهای آلی مانند اسید استیک، تانیک و والرینیک ، ساپونین (منحصرا در ناحیه پوست ریشه)، هی پبلين (hie bline)، یک آنزیم و غیره است. پوست ساقه و شاخه ها دارای یک ماده تلخ، امولسین و پکتین است ولی ساکارز در آن ها یافت نمی شود. گل های این گیاه دارای اسانس و میوه آن دارای تانن، اسانس، قند، یک ماده تلخ و اسیدهای والرینیک، مالیک و پنیک، سیتریک و آنتوسیان است.
در دانه اش مواد روغنی قابل استخراج وجود دارد که مقدار آن به 25 درصد می رسد. روغنی که از دانه این گیاه استخراج می شود، حالت روان، رنگ زرد و بوی مخصوص دارد. در گرمای 30 درجه نیز انجماد حاصل می کند.
خواص درمانی آقطی
مصارف درمانی گیاه آقطی تقریبا شبیه گیاه آقطی سیاه است. آزمایش های متعددی که بر روی اعضای مختلف این گیاه به عمل آمده نشان داده است که پوست این گیاه دارای اثر مسهلی و مدراست. گل های آن، معرق و برگ آن در رفع التهاب بافت ها موثر می باشد. در موارد استسقاء، ورم مزمن مفاصل، بیماری های جلدی و غیره، بیشتر پوست داخلی ریشه و دانه گیاه را به کار می برند ولی مصرف مقدار زیاد آن ها، ناراحتی هایی نظیر قی و اسهال ایجاد میکند.
جوشانده جوانه ها و برگ گیاه نیز اثر مسهلی دارد ولی در طب عوام بیشتر جوشانده آن به صورت غرغره برای رفع درد گلو، به کار می رود. در استعمال خارج، می توان ضماد برگ را در محل کوفتگی ها و هم چنین در باد سرخ مورد استفاده قرار داد.
صور دارویی آقطی
جوشانده 12 تا 30 در هزار پوست ساقه و ریشه به مقدار 30 تا 100 گرم در روز بین هر دو غذا
در کشاورزی، برگ های تازه و شاخه های برگ دار گیاه را در انبار بر روی توده گندم می گسترانند تا از نفوذ حشرات و پیدایش شپش، جلوگیری به عمل آید.
از برگ و شاخه های جوان نیز جوشانده های 50 تا 100 در هزار با آب تهیه می کنند به نحوی که مدت جوشاندن از 20 تا 30 دقیقه تجاوز ننماید سپس محلول حاصل را صاف کرده با آب پاش بر روی اماکن آلوده و با استفاده از گرد پاش، جهت از بین بردن شته و حشرات دیگر، می باشند.
